Ο μηχανισμός της νόησης

Το πρόβλημα «Πώς λειτουργεί η σκέψη;» απασχόλησε ανέκαθεν φιλοσόφους και επιστήμονες αλλά και τους απλούς ανθρώπους, αφού η σκέψη συνοδεύει και συντονίζει κάθε μας δραστηριότητα. Κατά τα τελευταία 50 χρόνια το ερώτημα αυτό έγινε όμως πιο επιτακτικό, γιατί δημιουργήθηκαν οι Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές, που χρησιμοποιούν την Λογική για να καταλήξουν σε συμπεράσματα και δημιουργούν έτσι την εντύπωση ότι ίσως θα ήταν σε θέση να απομιμηθούν την σκέψη. Όμως, παρά τις μεγάλες προόδους που έχει κάνει η επιστήμη, η φύση του μηχανισμού της νόησης φαίνεται ακόμα μυστηριώδης. Αυτό οδηγεί κάποιους τολμηρούς επιστήμονες ακόμα και στην αναζήτηση νέων φυσικών φαινομένων. Εδώ θα υποστηρίξουμε όμως μίαν διαφορετική άποψη. Δεν χρειάζεται η αναζήτηση άγνωστων φυσικών φαινομένων, αλλά αρκεί να κατανοήσουμε την φύση των ίδιων των εννοιών και ιδιαίτερα να λάβουμε υπόψη τις εξελικτικές διεργασίες που οδηγούν στην δημιουργία τους.

Για να αντιληφθούμε τι προσφέρει αυτή η εναλλακτική πρόταση πρέπει όμως πρώτα να ιδούμε σύντομα ποιες είναι οι δυσκολίες τις οποίες αντιμετωπίζουν οι προσπάθειες που έχουν γίνει μέχρι τώρα να κατανοήσουμε και να αναπαραγάγουμε τον μηχανισμό της νόησης.

Υπάρχουν σήμερα πολλοί επιστημονικοί κλάδοι που ασχολούνται άμεσα με το πώς λειτουργεί η σκέψη. Μερικοί από αυτούς είναι: Γνωστική Ψυχολογία, Αναπτυξιακή Ψυχολογία, Ψυχογλωσσολογία, Νευρολογία, μελέτη Μηχανών Διακριτών Καταστάσεων και μελέτη Νευρωνικών Δικτύων. Παρά την φαινομενική πρόοδο, υπάρχει όμως σήμερα μεταξύ των ειδικών απαισιοδοξία σχετικά με την δυνατότητα άμεσης απάντησης στο ερώτημα «πώς λειτουργεί η σκέψη», όπως μας πληροφορεί ο John Horgan [1]. Ο ίδιος λέει μάλιστα καυστικά: «Σαν ένας μικρός προπέτης, οκτώ χρονών, που παίζει με ένα ραδιόφωνο, οι νοητικοί επιστήμονες διακρίνονται στο να διαλύσουν τον εγκέφαλο, αλλά δεν έχουν καμία ιδέα για το πώς να τον ξανασυναρμολογήσουν».

Σύμφωνα με τον Gerald Fishbach, τον επί κεφαλής του Τμήματος Νευροεπιστήμης του Harvard, παρά το ότι οι νευροεπιστήμονες συνεχίζουν να βρίσκουν νέους τύπους εγκεφαλικών κυττάρων, νευροδιαβιβαστών κτλ., δεν έχουν βρει ακόμα πώς να συνταράξουν όλα αυτά τα ευρήματα σε ένα συνεκτικό πλαίσιο. Παρόμοια, ο νευροεπιστήμονας και Νομπελίστας David Hubel, λέει στο τέλος ενός βιβλίου του: «Αυτή η εκπληκτική τάση χαρακτηριστικών όπως μορφή, χρώμα και κίνηση, να είναι αντικείμενα επεξεργασίας από διαφορετικές δομές στον εγκέφαλο, προκαλεί άμεσα την ερώτηση πώς τελικά συναρμολογείται η πληροφορία, έστω για να αντιληφθούμε μία κόκκινη μπάλα που αναπηδά. Προφανώς κάπου θα πρέπει να συναρμολογείται έστω και στους κινητικούς νευρώνες που εξυπηρετούν την λειτουργία του πιασίματος. Που συναρμολογείται και πώς, δεν έχουμε ιδέα.»

Αυτή η βασική ερώτηση, που μερικές φορές ονομάζεται το πρόβλημα του δεσίματος ή της σύνθεσης (binding problem), είναι μία ερώτηση που βασανίζει όχι μόνο νευροεπιστήμονες, αλλά και γνωστικούς ψυχολόγους (cognitive psychologists), φιλοσόφους και γενικά επιστήμονες όλων των κλάδων, που προσπαθούν να καταλάβουν τον νου σαν μία συλλογή σχετικά διακριτών «λειτουργικών μονάδων» ή «υπολογιστικών μονάδων».

Οδηγούμενοι από αυτήν την αποτυχία των μεθόδων Τεχνητής Ευφυίας που βασίζονται σε κανόνες, επιστήμονες της Ρομποτικής κατασκευάζουν σήμερα ρομπότ που επιδιώκεται να αναπτύξουν μίαν ευφυή συμπεριφορά με το να αλληλεπιδρούν άμεσα με το περιβάλλον. Όμως, ο ίδιος ο Rodney Brooks, διευθυντής του Εργαστηρίου Τεχνητής Ευφυίας του ΜΙΤ, που κατασκευάζει επί μίαν δεκαετία τέτοια ρομπότ, παραδέχεται ότι τα ρομπότ που φτιάχνουν δεν λειτουργούν έστω και σε μικρόν βαθμό τόσο καλά όσο τα βιολογικά συστήματα και πιστεύει ότι παραβλέπεται ακόμα κάποια ζωτική συνιστώσα, μία οργανωτική αρχή, έννοια ή γλώσσα.

Η απογοήτευση από την αποτυχία προσδιορισμού ενός συνεκτικού μοντέλου του μηχανισμού της νόησης έφερε στο προσκήνιο μίαν άλλη κατηγορία επιστημόνων που συχνά είναι Φυσικομαθηματικοί. Αυτοί θεωρούν ότι ο μηχανισμός που ενοποιεί όλες τις επί μέρους λειτουργίες του νου οφείλεται σε άγνωστα ακόμη φυσικά φαινόμενα. Έτσι ο γνωστός φυσικομαθηματικός Roger Penrose θεωρεί ότι η διασύνδεση των διαφόρων νοητικών λειτουργιών, η σύνθεσή τους, οφείλεται σε άγνωστα ακόμη κβαντικά φαινόμενα που εξελίσσονται μέσα στους λεγόμενους μικροσωληνίσκους, μικροσκοπικούς σωλήνες πρωτεΐνης, που βρίσκονται στον πυρήνα όλων των κυττάρων, επομένως και των νευρικών κυττάρων και αποτελούν ένα είδος σκελετού γι’ αυτά.

Όμως τίποτα τέτοιο δεν είναι, όπως θα ιδούμε, απαραίτητο. Τα καθιερωμένα μοντέλα οργάνωσης της μακροχρόνιας μνήμης, δηλαδή των μόνιμα εγγεγραμμένων στον νου γνώσεων, συναντούν ανυπέρβλητες δυσκολίες στο να εξηγήσουν πώς λειτουργεί η μνήμη, γιατί παραβλέπουν τις εξελικτικές.. …

http://gerasimos-politis.blogspot.gr/2012/07/o-mhxanismos-ths-nohshs-gnwstikh-episthmh-neyroepisthmes-psyxologia.html