Στις 8 Μαρτίου του 1857, οι εργάτριες μιας κλωστοϋφαντουργίας στη Νέα Υόρκη, συμμετείχαν σε μια μεγάλη εκδήλωση διαμαρτυρίας απαιτώντας καλύτερες συνθήκες εργασίας. Αυτή η απεργία διαλύθηκε βίαια από την αστυνομία της πόλης, όμως το γυναικείο εργατικό κίνημα μόλις είχε γεννηθεί. Είχε γίνει η αρχή για ένα σκληρό αγώνα για τα δικαιώματα της γυναίκας, στην εργασία αλλά και στην εκτός εργασίας ζωή της.
Έτσι, εις ανάμνηση αυτής της γυναικείας εξέγερσης, η 8η Μαρτίου κάθε χρόνο καθιερώθηκε ως διεθνής ημέρα της γυναίκας. Ο πρώτος εορτασμός της Διεθνούς Ημέρας της Γυναίκας έγινε το 1909 με πρωτοβουλία του Σοσιαλιστικού Κόμματος των ΗΠΑ και υιοθετήθηκε δύο χρόνια αργότερα από τη Σοσιαλιστική Διεθνή. Έπειτα, μετά την επικράτηση της Οκτωβριανής Επανάστασης στη Ρωσία, καθιερώθηκε η 8η Μαρτίου ως επίσημη Αργία.
Αυτό το παγκόσμιο κίνημα έφθασε και στο νησί μας σαν φυσική εξέλιξη, αλλά πολύ αργότερα. Η θέση της γυναίκας στην κυπριακή κοινωνία αναβαθμίστηκε, τουλάχιστον θεσμικά, με την ανεξαρτησία το 1960 όπου οι κυπρίες απέκτησαν το δικαίωμα του «εκλέγειν και εκλέγεσθαι». Δηλαδή, μπορούσαν πλέον όχι μόνο να ψηφίζουν στις εκλογές, δημοτικές και βουλευτικές, όπως συνέβαινε επί Αγλλοκρατίας, αλλά και να υποβάλουν υποψηφιότητα σε αυτές για να εκλεγούν. Πρώτη Κύπρια βουλευτής ήταν η Ρήνα Κατσελή που εκλέγηκε βουλευτής Κερύνειας με το ΔΗΚΟ.
Ακολούθως, η άνοδος του φεμινιστικού κινήματος στη Δύση τη δεκαετία του 60΄ αναζωογόνησε τη Διεθνή Ημέρα της Γυναίκας, που από το 1975 διεξάγεται υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, με αιχμή του δόρατος την ανάδειξη των γυναικείων προβλημάτων και δικαιωμάτων.
Τι ακριβώς, όμως, σημαίνει η έννοια «Γυναίκα» και πώς την κατανοούν οι κοινωνίες, είναι ένα μεγάλο ταξίδι στην ιστορία της ανθρωπότητας. Η γυναίκα συνδέθηκε με την «απάτη», αφού η Εύα παρέσυρε τον Αδάμ, κατά την Παλαιά Διαθήκη, και από κει αρχίζουν οι αγώνες ανά τους αιώνες για ισοτιμία και αξιοπρέπεια. Στην πατρίδα μας όμως, η γυναίκα κατέχει μέγιστη θέση στις καρδιές όλων, γιατί γυναίκα είναι η Παναγιά μας, η μάνα μας, η σύζυγός μας, μητέρα των παιδιών μας.
Γυναίκες ήταν οι Σπαρτιάτισσες, που αποχαιρετούσαν τους άνδρες της γης τους με τη φράση «Ή ταν ή επί τας» πριν εκείνοι φύγουν για τις μάχες, θέλοντας να τονίσουν το εθνικό τους χρέος. Αυτό δείχνει το θάρρος με το οποίο αντιμετώπιζαν οι αρχαίες Ελληνίδες, ως σύζυγοι ή ως μητέρες, την προοπτική να χάσουν τον άνδρα ή το γιο τους για χάρη της πατρίδος. Γυναίκες ήταν οι Σουλιώτισσες, που πέρα από το νοικοκυριό, έπαιρναν μέρος και σε πολεμικές επιχειρήσεις, όπου ο ρόλος τους ήταν, σε πρώτη φάση, εφεδρικός και βοηθητικός, όταν όμως οι περιστάσεις το απαιτούσαν, ρίχνονταν στη μάχη, άλλοτε κατρακυλώντας βράχους πάνω στον εχθρό, άλλοτε περιβρέχοντάς τον με καυτά βόλια και άλλοτε ορμώντας μπροστά με το σπαθί στο χέρι. Ο «χορός του Ζαλόγγου», παραμονές των Χριστουγέννων του 1803, αποτελεί αιώνιο σύμβολο για τη γυναίκα που προτιμά το θάνατο από την ατίμωση και τη δυστυχία.
Τη γυναίκα-ηρωίδα που «της ελευθερίας ο έρως» τη σπρώχνει να θυσιάσει τον εαυτό της και τα παιδιά της, να αποχαιρετήσει παντοτινά «τη γλυκιά ζωή» και «τη δύστυχη πατρίδα». Γυναίκες ήταν και οι γυναίκες της Πίνδου, στον πόλεμο της πατρίδας εναντίον του επεκτατικού Ιταλικού Φασισμού το 1940 και έδωσαν το δικό τους παρών, στην πρώτη γραμμή του μετώπου. Η προσφορά τους, αμέτρητη, αυθόρμητη και αυτόβουλη. Αυτές οι αγρότισσες των κακοτράχαλων Ηπειρωτικών βουνών, από την Κόνιτσα, το Ζαγόρι, το Πωγώνι, κ.λπ., σχημάτιζαν ατέλειωτες φάλαγγες, φορτωμένες πολεμοφόδια, όπλα και τρόφιμα και κουβαλώντας τραυματίες. Ήταν Γυναίκες Ηπειρώτισσες ξαφνιάσματα της φύσης, εχθρέ γιατί δεν ρώτησες ποιον πας να κατακτήσεις.
Γυναίκες ήταν οι Κύπριες που αψηφώντας τους κινδύνους εντάχθηκαν στον αγώνα της ΕΟΚΑ, για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού.
Με τον ίδιο τρόπο λοιπόν και οι Ελληνίδες της Κύπρου έδωσαν το παρόν τους στον απελευθερωτικό μας αγώνα, με πολλούς τρόπους. Μετέφεραν οδηγίες και εντολές του Αρχηγού, μετέφεραν βόμβες, πυρομαχικά, όπλα, μοίραζαν φυλλάδια της ΕΟΚΑ, έγραφαν στους τοίχους συνθήματα. Οι γυναίκες των χωριών, φρόντιζαν για την προμήθεια τροφίμων και άλλων αναγκαίων αγαθών, ή ακόμη τους έκρυβαν στα σπίτια τους, αψηφώντας τους κινδύνους. Όταν στις πόλεις γίνονταν εκτελέσεις Άγγλων, πολλές φορές οι αγωνιστές έδιναν τα όπλα στις γυναίκες, για να τα μεταφέρουν μακριά από τον τόπο της εκτέλεσης, μιας και οι Άγγλοι δεν υποψιάζονταν τις γυναίκες. Οι γυναίκες στον απελευθερωτικό αγώνα, μετέφεραν την τιμημένη γαλανόλευκη σημαία μας, φορώντας την σαν ενδυμασία, με τον τρόπο αυτό ξεγελούσαν τους Άγγλους, οι οποίοι είχαν απαγορεύσει τις Ελληνικές σημαίες.
Πολλές από τις γυναίκες αναδείχθηκαν ηρωίδες και άλλες πρόσφεραν την ζωή. Γυναίκες που το 1974 όχι μόνο ξεριζώθηκαν από τα σπίτια τους αλλά ένοιωσαν τον πόνο, τις κακουχίες και τις οποίες κουβαλούν μέχρι σήμερα. Ο πόνος έμεινε βαθιά ριζωμένος μέσα στις ψυχές τους. Οι πληγές τους δεν έχουν επουλωθεί και ας έχουν περάσει τριανταεννέα ολόκληρα χρόνια.
Μάνες να θρηνούν πάνω από τους τάφους των παιδιών τους, χήρες και ορφανά να υποφέρουν. Γυναίκες να έχουν υποστεί την πιο εξευτελιστική και εφιαλτική εμπειρία, τον βιασμό των ιδίων και των θυγατέρων τους δίπλα από τα πτώματα των δικών τους, θλιβερές εικόνες που ακόμα και εμάς, που γεννηθήκαμε αρκετά χρόνια μετά την εισβολή, μας συγκλονίζουν κάθε φορά. Εμπειρίες και βιώματα που έμειναν βαθιά ριζωμένα μέσα στις καρδιές των ανθρώπων.
Ωστόσο, στις μέρες μας πολύ φοβούμαι πως ξαναγυρνάμε σε ημέρες που οι κοινωνίες μεταχειρίζονταν τις γυναίκες ως «πράματα». Σήμερα, υποθηκεύομε μέσω των δανειακών συμβάσεων τα κυριαρχικά δικαιώματα της πατρίδας μας και οδηγούν τον κυπριακό λαό στην πλήρη εξαθλίωση. Συνθλίβουν τα εργασιακά και κοινωνικά δικαιώματα των πολιτών και κυρίως των γυναικών.
Περικόπτουν τους μισθούς και τις συντάξεις, τα επιδόματα πολύτεκνων οικογενειών, τα επιδόματα της μητρότητας και οδηγούν καθημερινά στην ανεργία χιλιάδες γυναίκες, ενώ όσες έχουν ακόμη εργασία υπόκεινται σε εξαντλητικά ωράρια και σε αρκετές περιπτώσεις κακομεταχειρίζονται από τους εργοδότες. Οδηγούν τις νέες και τους νέους στην μετανάστευση, απογοητεύουν και αφαιρούν από τις γυναίκες την δυνατότητα δημιουργίας οικογένειας με αποτέλεσμα σε λίγα χρόνια η ημικατεχώμενη πατρίδα μας να είναι μια χώρα γερόντων.
Στις μέρες μας λοιπόν, οι γυναίκες πρέπει να ξεκινήσουν από την αρχή, διεκδικώντας ισονομία, ισοτιμία, εργασία, δημιουργία ζωής κάτω από ανθρώπινες συνθήκες. Γιατί, την αναγνώριση της γυναίκας ως ισότιμο μέλος της κοινωνίας την κατοχυρώνουν όχι οι επίπλαστοι νόμοι, αλλά ο συνεχής αγώνας στην εργασία, στο σπίτι, στην κοινωνία, για την πατρίδα και τη θρησκεία, τις διαχρονικές αξίες που θωράκισαν τους αγώνες τους.
Κρατώντας, λοιπόν, στη μνήμη μας και στην καρδιά μας το σπουδαίο κοινωνικό ρόλο που διαδραμάτισε η γυναίκα, σε περιόδους κρίσης, ας υψώσουμε και εμείς το ανάστημά μας ώστε να προσφέρουμε ότι μπορούμε ξανά, με θάρρος και τόλμη για μια ελεύθερη και καλύτερη Κύπρο.
Ντίνος Ορφανός Τριμίκλινη