Του Κώστα Χριστίδη *
Η μάθηση δεν είναι απλή συσσώρευση γνώσεων. Ο R.W. Emerson
έχει πει ότι ‘’η γνώση από μόνη της δεν έχει αξία, εκτός και αν την
χρησιμοποιήσουμε’’…
Η μάθηση συνίσταται σε μία ‘’μετάνοια’’ (λέξη
που προέρχεται από τις λέξεις ‘’μετά’’ και ‘’νους’’), δηλ. σε μία
αναθεώρηση των σκέψεων και των πράξεών μας προς αυτό που
καθίσταται φανερό ότι είναι ορθότερο. Η μάθηση, μεταξύ άλλων, μας
επιτρέπει να προσαρμοζόμαστε επιτυχώς στις μεταβαλλόμενες
εξωτερικές συνθήκες.
Είναι γνωστή η ιστορία με τον βάτραχο, τον οποίο αν ρίξουμε σε
μία κατσαρόλα με ζεματιστό νερό, αμέσως θα πεταχτεί έξω. Αν, όμως,
τον βάλουμε στην ίδια κατσαρόλα με κανονική θερμοκρασία νερού και
αυξήσουμε την θερμοκρασία βαθμιαία ώσπου το νερό να γίνει καυτό, ο
βάτραχος θα αδρανήσει, θα αρχίσει να καίγεται και όταν θα προσπαθήσει
καθυστερημένα να εκτιναχτεί για να σωθεί, έχοντας χάσει τις δυνάμεις
του, δεν θα τα καταφέρει. Θα είναι πλέον πολύ αργά.
Η ελληνική κοινωνία στην μεγάλη πλειοψηφία της επί δεκαετίες
εφησύχαζε, επιδιδόμενη σε κατανάλωση των πόρων που κληροδότησαν
προηγούμενες γενεές και των χρημάτων (επιδοτήσεων και δανείων) που
εισέρρεαν αφειδώς από την Ευρωπαϊκή Ένωση. Δεν αντιλαμβανόμασταν
ότι θα ήταν αδύνατο μία χώρα επί δεκαετίες να καταναλώνει
περισσότερα από όσα παράγει, στηριζόμενη κατά βάση σε δανεισμό.
Όπως υποστηρίζει παραστατικά ο καθηγητής Δημήτρης Μπουραντάς,
‘’γίναμε μία ολόκληρη χώρα – βάτραχος’’.
Η παρατεταμένη απραξία βόλευε πολλούς. Ιδιαιτέρως, τους
ιδιοτελείς πολιτικούς, τους ασύδοτους συνδικαλιστές, τους
κρατικοδίαιτους επιχειρηματίες αλλά και τον διαρκώς αυξανόμενο
αριθμό εκείνων που ποικιλοτρόπως σιτίζονταν στο κρατικό πρυτανείο. Η
φαινομενικά βολική αδράνεια μοιραίως οδήγησε στα σημερινά αδιέξοδα.
Θα περίμενε κανείς ότι οι οδυνηρές εμπειρίες των τελευταίων ετών
θα είχαν οδηγήσει σε μία έγκαιρη και ειλικρινή αλλαγή αντιλήψεων και
συμπεριφορών. Θα είχε γίνει κατανοητό ότι πέντε βουλευτικές εκλογές
(συν οι αυτoδιοικητικές εκλογές, συν οι Ευρωεκλογές και συν ένα
δημοψήφισμα) σε διάστημα οκτώ ετών είναι πάρα πολλές, ώστε να μην
χρειαζόμαστε άλλη ‘’μία από τα ίδια’’, ολίγους μήνες μετά από τις
προηγούμενες. Θα είχε συνειδητοποιηθεί ότι η αναβολή μίας ριζικής
μεταρρύθμισης στο ασφαλιστικό (όπως αυτή που είχε επιχειρηθεί προ
ετών επί υπουργίας Γιαννίτση) θα οδηγούσε σε λήψη πολύ
‘’σκληρότερων’’ μέτρων αργότερα. Ότι οι πρόωρες συντάξεις, κλασικό
παράδειγμα πελατειακής συμπεριφοράς, επιβαρύνουν το κοινωνικό
σύνολο. Ότι το ίδιο συμβαίνει με κάθε φορολογική απαλλαγή (π.χ. για
αγρότες, νησιώτες, βουλευτές κ.ο.κ.): κάποιος άλλος θα τις πληρώσει
και, μάλιστα, τα συνήθη υποζύγια, μισθωτοί και συνταξιούχοι.
Δυστυχώς τα παθήματα δεν φαίνονται να γίνονται μαθήματα. Υπό
τις συνθήκες αυτές, κανένα μνημόνιο και καμία διαγραφή χρέους θα
μπορέσουν να μας βγάλουν από την κρίση.
* Νομικός – Οικονομολόγος