ΠΡΟΛΟΓΟΣ
Τι είναι η Χρυσή Αυγή; Το ερώτηµα αυτό απασχολεί πια πολλούς. Ένα κόµµα-κοµήτης; Ένα ιδεολογικό κίνηµα; Ένα πολιτικό µόρφωµα που µεταλλάσσεται σαν χαµαιλέοντας ανάλογα µε τη συγκυρία; Πώς ξεκίνησε; Πώς διαµορφώθηκε; Ποιες είναι οι ιδεολογικές αρχές της; Ποια τα πολιτικά µοντέλα που πρεσβεύει;
Στο χρονικό που ακολουθεί, παρακολουθούµε την ιστορία της Χρυσής Αυγής, µε επίκεντρο τον αρχηγό της, Νίκο Μιχαλολιάκο, τις ιδεολογικές και πολιτικές του καταβολές, αλλά και τις κατά καιρούς αλλαγές του προσωπείου του. Ενίοτε δίπλα του βρέθηκαν πολλά άτοµα σε ρόλο υπαρχηγού, όµως ο ίδιος παρέµεινε όλα αυτά τα χρόνια τόσο ο αδιαφιλονίκητος αρχηγός, όσο και ο ιδεολογικός και πολιτικός άρχων.
Πολλά από τα στοιχεία που παραθέτουµε -οµιλίες, διαλέξεις, µπροσούρες, άρθρα από τα περιοδικά της Χρυσής Αυγής- φανερώνουν τις ιδεολογικές και πολιτικές προθέσεις της. Το τελευταίο διάστηµα, η Χρυσή Αυγή, µετά την αύξηση του εκλογικού ποσοστού της, προσπαθεί να συγκαλύψει βασικά στοιχεία της πολιτικής της πρότασης και των πιστεύω της. Τα κείµενα ωστόσο που θα διαβάσει ο αναγνώστης σε αυτό το βιβλίο αποδεικνύουν ότι η ναζιστική θεωρία, το αντιδηµοκρατικό πολιτικό µοντέλο που προβλέπει την παντοδυναµία του αρχηγού χωρίς πλειοψηφίες και µειοψηφίες, το ρατσιστικό µοντέλο κοινωνίας που στέλνει στον Καιάδα όχι µόνο τους µετανάστες, αλλά ακόµα και τους ανάπηρους, η πίστη στον παγανισµό και τον θεό Ήλιο, είναι τα πρότυπα που επί σειρά ετών γαλούχησαν τα µέλη και τα στελέχη της. Και ότι ο κοινοβουλευτικός µανδύας που φόρεσε τα τελευταία χρόνια είναι πολύ στενός για να κρύψει το πραγµατικό της πρόσωπο και τον χαµαιλεοντισµό της.
ΠΟΙΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΝΙΚΟΣ ΜΙΧΑΛΟΛΙΑΚΟΣ
Η πτώση της δικτατορίας των Συνταγµαταρχών (1967-1974) βρίσκει τον τότε έφηβο Νίκο Μιχαλολιάκο να συχνάζει στα Εξάρχεια και στα γραφεία του Κόµµατος της 4ης Αυγούστου του Κωνσταντίνου Πλεύρη.
Είναι η περίοδος της «αποχουντοποίησης», των µεγάλων διαδηλώσεων του Πολυτεχνείου, του φόβου των «σταγονιδίων» στο στράτευµα, της σύλληψης των πρωταγωνιστών του πραξικοπήµατος της 21ης Απριλίου, αλλά και µιας ισχυρής Αριστεράς, η οποία, καθώς βγαίνει για πρώτη φορά από την παρανοµία, κάνει ισχυρή την παρουσία της στους δρόµους.
Με κύριο σύνθηµά της τότε το «∆ώστε τη Χούντα στο λαό», γινόταν σε παρασκηνιακό επίπεδο µια προσπάθεια, κυρίως από τον Λεωνίδα Κύρκο και τον Γιάννη Μπανιά, για συνένωση των αριστερών δυνάµεων.
Εκείνη την εποχή, ο Νίκος Μιχαλολιάκος, που δεν είχε κλείσει ακόµα τα είκοσι και φοιτούσε στη Μαθηµατική Σχολή του Πανεπιστηµίου Αθηνών, επιχειρεί να βρει έναν πολιτικό χώρο που να τον εκφράζει.
Η πορεία του στην Ακροδεξιά ακολουθεί µια οικογενειακή παράδοση. Η θητεία εξάλλου του πατέρα του Γιώργου, αξιωµατικού της χωροφυλακής, στα Τάγµατα Ασφαλείας στη Λακωνία, ήταν ένα γεγονός για το οποίο ο Νίκος ένιωθε πάντοτε υπερήφανος. Επίσης, ο µεγαλύτερος αδερφός του, ο Τάκης Μιχαλόλιας, ήταν από τους νεολαίους της ΕΡΕ (Εθνικής Ριζοσπαστικής Ενώσεως) οι οποίοι το 1964 πραγµατοποίησαν έφοδο στο Κοινοβούλιο, προπηλακίζοντας βουλευτές της Ένωσης Κέντρου. Αργότερα ο ίδιος, φοιτητής πια Νοµικής στην Ιταλία, συνεργάστηκε µε νεοφασίστες της Ordine Nuovo (Νέα Τάξη Πραγµάτων), τους οποίους βοήθησε να έρθουν στην Ελλάδα όταν στη χώρα τους τέθηκαν εκτός νόµου. Καθώς οι Ιταλοί νεοφασίστες έµειναν ακόµα και στο σπίτι της οικογένειας Μιχαλολιάκου, είχε και το νεαρότερο µέλος της την ευκαιρία να τους γνωρίσει.
Μεταξύ των Ιταλών φιλοξενούµενων, ο Έλιο Μασαγκράντε και ο Κλεµέντε Γκρατσιάνι, οι οποίοι άνοιξαν στο Σύνταγµα και το γνωστό «Ristorante Verona» – µέχρι να συλληφθούν και να απελαθούν από τη χώρα έπειτα από σχετικό αίτηµα της ιταλικής Δικαιοσύνης, κατηγορούµενοι για ανασύσταση του φασιστικού κόµµατος και τροµοκρατικές ενέργειες.
Στο µεταξύ, στην «4η Αυγούστου», ο Νίκος Μιχαλολιάκος συναναστρέφεται µε την οµάδα των «σκληρών», µε επίκεντρο τον Αριστοτέλη Καλέντζη, ο οποίος µερικά χρόνια αργότερα θα κατηγορηθεί για τροµοκρατικές ενέργειες και θα φυλακιστεί στον Κορυδαλλό. Κρατούµενος όµως θα βρεθεί και ο ίδιος ο νεαρός Μιχαλολιάκος, µετά την πρώτη του δηµόσια εµφάνιση ως µέλους του κόµµατος του Κωνσταντίνου Πλεύρη, λόγω των επεισοδίων που ακολούθησαν την κηδεία του βασανιστή της Χούντας Ευάγγελου Μάλλιου και των ξυλοδαρµών δηµοσιογράφων από αλαφιασµένους Ακροδεξιούς.
Ο Νίκος Μιχαλολιάκος πίστευε από τότε στο ναζισµό, δίχως να ακολουθεί πιστά την επίσηµη γραµµή της «4ης Αυγούστου», που ήταν φιλοµεταξική και περισσότερο ελληνοκεντρική. Εξάλλου, στα στέκια όπου σύχναζε, οι κουβέντες µε την παρέα του δεν αφορούσαν τόσο την κατάρρευση της δικτατορίας. Οι συζητήσεις τους πήγαιναν ακόµα πιο παλιά: στη δεκαετία του ’30 και στο γερµανικό Τρίτο Ράιχ.
Κι έπειτα, στα τραπέζια του «Λέντζου» στο Παγκράτι, του ζαχαροπλαστείου «Χαρά» στα Άνω Πατήσια (το οποίο εν συνεχεία έγινε στέκι των µελών της 17ης Νοέµβρη) και φυσικά του «Ristorante Verona», εκτός από καφέδες ανταλλάσσονταν µετάλλια και άλλα αυθεντικά σύµβολα του χιτλερισµού: κράνη, ξιφολόγχες, σιδηροί σταυροί, πόρπες µε το ναζιστικό σύνθηµα «Gott mit uns» («Ο Θεός είναι µαζί µας») και απενεργοποιηµένα πιστόλια Λούγκερ, τα αγαπηµένα του γερµανικού στρατού.
Βέβαια, τα επόµενα χρόνια κάποιοι από την παρέα δεν περιορίστηκαν στις αντίκες, αλλά φλέρταραν µε την τροµοκρατία, τις βόµβες και τις χειροβοµβίδες, τις οποίες έριχναν σε βιβλιοπωλεία µε σοβιετικά βιβλία και κινηµατογράφους που πρόβαλλαν «αριστερές» ταινίες – µε πιο γνωστή την επίθεση το 1978 στον κινηµατογράφο «Έλλη» της οδού Ακαδηµίας, µε δεκάδες τραυµατίες.
Η πρώτη σύλληψη µέλους της παρέας ήταν εκείνη του Καλέντζη, το 1976, ο οποίος εξέτισε ποινή δωδεκαετούς κάθειρξης.
∆ύο χρόνια αργότερα, θα ακολουθήσει η σύλληψη του ίδιου του Μιχαλολιάκου, ο οποίος, υπηρετώντας τη θητεία του ως έφεδρος αξιωµατικός των Καταδροµών, συνελήφθη µαζί µε άλλους Ακροδεξιούς για κατοχή όπλων και εκρηκτικών.
Κατά τη διάρκεια της δεκάµηνης φυλάκισής του στον Κορυδαλλό, ο Νίκος Μιχαλολιάκος ήρθε σε επαφή µε τους έγκλειστους «Απριλιανούς», ενώ η γνωριµία του µε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο θα οδηγήσει τον αρχιδικτάτορα να του αναθέσει, λίγα χρόνια αργότερα, την προεδρία της νεολαίας της χουντικής ΕΠΕΝ (Εθνικής Πολιτικής Ενώσεως).
Ήταν η πρώτη και µοναδική φορά που δόθηκε εντολή για ίδρυση πολιτικής κίνησης απευθείας από τον Κορυδαλλό.
Η Ι∆ΡΥΣΗ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ
Αµέσως µετά την αποφυλάκισή του, το 1979, αισθάνεται ώριµος ώστε να ιδρύσει την πρώτη καθαρά δική του πολιτική κίνηση. Στο πλευρό του Νίκου Μιχαλολιάκου θα βρεθεί µια µικρή οµάδα οµοϊ-δεατών του από την εποχή που σύχναζε στα γραφεία του Κόµµατος της 4ης Αυγούστου. Μεταξύ αυτών, ο Αντώνης Καρράς, νυν τραπεζικός υπάλληλος, ο Γιώργος Ηλιόπουλος, αµυντικός αναλυτής, και ο Φώτης Παπαθανασίου, αντιδήµαρχος Αθηναίων επί δηµαρχίας ∆ηµήτρη Αβραµόπουλου και ξάδερφος του γνωστού µουσικοσυνθέτη.
Το ∆εκέµβριο του 1980 η Χρυσή Αυγή εξέδωσε το πρώτο τεύχος του οµώνυµου περιοδικού της. Η οµάδα αυτή δεν είχε κάποια ιδιαίτερη δυναµική στον ευρύτερο ακροδεξιό χώρο της εποχής. Είχε όµως µια ιδιαιτερότητα: ήταν η πρώτη φορά που εµφανιζόταν στην Ελλάδα µια οµάδα µε ξεκάθαρη αναφορά στον εθνικοσοσιαλισµό του Αδόλφου Χίτλερ και αντιχριστιανικά µηνύµατα. Με δεδοµένο ότι στο περιοδικό υπήρχαν σαφείς αναφορές στο Τρίτο Ράιχ, ύµνοι στον Χίτλερ και στα Ες Ες και σχετικές φωτογραφίες, ο χριστιανισµός κατηγορούνταν ως εβραϊκή αίρεση, ενώ προβαλλόταν η παγανιστική θρησκεία του δωδεκάθεου.
«Ενάντια στους σιωνιστές»
∆εκέµβριος 1980, Χρυσή Αυγή, τεύχος 1
Στο εκδοτικό σηµείωµα του πρώτου τεύχους, που κυκλοφόρησε µε υπότιτλο «Αγχιβασίην» (λέξη που σηµαίνει “προσέγγιση” ή, κατά άλλη ερµηνεία, “αµφισβήτηση”), διακηρύσσεται ότι το έντυπο αυτό θα κρατηθεί µακριά από τον πολιτικό αγώνα, που είναι µια «πολύ βρώµικη υπόθεση», και θα γίνει ένα έντυπο ιδεολογικής καθοδήγησης για να ανατραπεί «το παγκόσµιο status quo» µέσα από µια «παγκόσµια πνευµατική Επανάστασι, που είναι και η απαραίτητη προϋπόθεσι για µια νέα Χρυσή Αυγή της ανθρωπότητας. Μια Χρυσή Αυγή που θα οδηγήσει και πάλι τον Άνθρωπο στην φύσι και το Ελληνικό Ιδεώδες του πολιτισµού. Μια Χρυσή Αυγή που θα αποτελέση την απαρχή ενός νέου πολιτισµού της Λευκής Φυλής. Μια Χρυσή Αυγή που θα είναι η αρχή για µια νέα Ζωή, για µια Ζωή στην οποία δεν θα υπάρχη θέσι για τους Σιωνιστές, τα προϊόντα τους και τους πράκτορές τους» .
Στο ίδιο πρώτο τεύχος υπάρχει µια εισαγωγή στο Ευρωπαϊκό Εθνικοσοσιαλιστικό Κίνηµα, για το οποίο θεωρείται ότι η σύγχρονη παρουσία του έλκει την καταγωγή της από διάφορα κινήµατα τέχνης, όπως ο βορτικισµός στη Μεγάλη Βρετανία, ο εξπρεσιονισµός στη Γερµανία και ο φουτουρισµός στην Ιταλία. Επίσης, επιχειρείται µια σύντοµη επισκόπηση του παγκόσµιου ιστορικού γίγνεσθαι, υπό τον τίτλο «Η Παρακµή του 20ού Αιώνος». Ο ανώνυµος συγγραφέας θρηνεί για τη συρρίκνωση του αρχαίου ελληνικού πολιτισµού, που δεν κατάφερε, ως άξιζε, να κυριαρχήσει τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο. Η προσπάθεια των Ρωµαίων να τον διαδώσουν δεν καρποφόρησε, διότι «δεν ήταν οι δηµιουργοί του και στερούνταν δηµιουργικής φαντασίας», µε αποτέλεσµα ένα ρεύµα εξ ανατολών, «µίγµα σηµιτικού σκοταδισµού και ελληνικού πνεύµατος», να διεκδικήσει την παγκόσµια κυριαρχία. Οι εβραίοι, εν ολίγοις, πήραν κάτι από τη λάµψη του ελληνικού πνεύµατος και εισέβαλαν στην Ευρώπη.
Για τους υπόλοιπους Ακροδεξιούς, τα κατάλοιπα της «4ης Αυγούστου», τους αµετανόητους «παπαδοπουλικούς» και «ιωαννιδικούς» του ΕΝΕΚ (Ενιαίου Εθνικιστικού Κινήµατος), ήταν απλά γραφικοί.
Τον Νίκο Μιχαλολιάκο ωστόσο δεν τον ενδιέφεραν αυτοί οι χαρακτηρισµοί. Σηµασία είχε ότι ήταν για πρώτη φορά ο επικεφαλής µιας καθαρά δικής του οµάδας. Και περίµενε µια ευκαιρία για το µέλλον.
Το 1982 άνοιξε στα Εξάρχεια, στην οδό Ζωοδόχου Πηγής, το πρώτο γραφείο της οργάνωσης, µε άγνωστο χρηµατοδότη. Από εκεί εξορµούσαν συχνά οµάδες που συγκρούονταν µε τους θαµώνες της γνωστής για τις ταραχές πλατείας.
Πέρα από τον αρχικό πυρήνα, τη Χρυσή Αυγή πλησίασαν και αρκετοί νεαροί, οι -οποίοι είχαν γοητευτεί από το σκληρό ναζιστικό λόγο της και την εκτεταµένη χρήση των συµβόλων του Τρίτου Ράιχ. Αυτή ήταν και η πρώτη µαγιά των στελεχών του Ν. Μιχαλολιάκου. Ξαφνικά, όµως, στα τέλη του 1983, η Χρυσή Αυγή αναστέλλει τη λειτουργία της και την έκδοση του περιοδικού της. Τι είχε συµβεί;
Η επίσηµη εκδοχή του ιδρυτή της ήταν ότι η οργάνωση είχε βρεθεί στο στόχαστρο των αστυνοµικών αρχών. Χρησιµοποιούσε, µάλιστα, ως αφορµή τη σύλληψη δέκα περίπου µελών της για παράνοµη αφισοκόλληση στην περιοχή του Παπάγου. Στους πιο µυηµένους, όµως, ο αρχηγός θα εµπιστευόταν αργότερα ότι ο πραγµατικός λόγος ήταν η συµµετοχή του σε µια προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος µέσω στρατιωτικού πραξικοπήµατος, στο οποίο τα µέλη της Χρυσής Αυγής θα είχαν ενεργό ρόλο, αναλαµβάνοντας τις συλλήψεις πολιτικών προσώπων της εποχής. Είχε αναφέρει επίσης ότι ο ίδιος βρισκόταν σε συνεννόηση µε απόστρατους και εν ενεργεία αξιωµατικούς, αποφεύγοντας επιµελώς να τους κατονοµάσει.
Οι «κακές γλώσσες» όµως από τους κύκλους αυτών των αξιωµατικών λένε ότι το κίνηµα δεν εκδηλώθηκε ποτέ, εξαιτίας του ίδιου του Μιχαλολιάκου.
Τα έκτακτα µέτρα ασφαλείας που ελήφθησαν το 1983 στο Πεντάγωνο, έπειτα από πληροφορίες τής τότε ΚΥΠ (Κρατικής Υπηρεσίας Πληροφοριών), επιβεβαιώνουν τις φήµες. Με αναπληρωτή υπουργό Άµυνας τον Αντώνη ∆ροσογιάννη, στην κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου -ο οποίος διατηρούσε και το χαρτοφυλάκιο του υπουργείου- είχε δοθεί εντολή να τοποθετηθούν στα εκατό µέτρα από το εσωτερικό της κύριας πύλης του στρατοπέδου αµµόσακοι, ένα πενηντάρι πολυβόλο και ένα άρµα µεταφοράς προσωπικού Μ113.
Παράλληλα, στο ελικοδρόµιο που βρίσκεται εντός του Πενταγώνου είχαν επίσης ληφθεί µέτρα ασφαλείας για τις αποπροσγειώσεις στρατιωτικών ελικοπτέρων, ενώ αυξήθηκαν και οι εποχούµενες περιπολίες στους γύρω δρόµους.
Ο Αντώνης ∆ροσογιάννης δικαιολογούσε τότε τα έκτακτα µέτρα ως προληπτικά, τα οποία ελήφθησαν µε εντολή του ίδιου του πρωθυπουργού. Ήταν η πρώτη φορά µετά την πτώση της δικτατορίας που εµφανίστηκε άρµα µάχης µε πλήρη οπλισµό στο Πεντάγωνο – η δεύτερη ήταν τέσσερα χρόνια αργότερα, µε υπουργό τον Γιάννη Χαραλαµπόπουλο, ο οποίος αντικατέστησε το άρµα µεταφοράς προσωπικού µε άρµα µάχης Μ48Α5. Και τότε, το 1987, πριν από την κρίση του Μαρτίου µε τους Τούρκους, ο Χαραλαµπόπουλος βεβαίωνε σε συνεδριάσεις του ΚΥΣΕΑ (Κυβερνητικού Συµβούλιου Εξωτερικών και Άµυνας) και του ΣΑΜ (Συµβούλιου Αρχηγών Αµύνης) ότι υπήρχαν σοβαρές πληροφορίες για εκδήλωση πραξικοπήµατος από ακροδεξιά στοιχεία, τα οποία συνεργάζονταν µε απόστρατους αξιωµατικούς.
Το πραξικόπηµα βέβαια δεν εκδηλώθηκε ποτέ, ούτε συνελήφθη κανείς. Τα µέτρα ασφαλείας στο Πεντάγωνο ωστόσο υφίστανται µέχρι σήµερα, χωρίς όµως την παρουσία άρµατος στην κύρια πύλη του στρατοπέδου.
Για όλους αυτούς τους λόγους, το 1983 ο Μιχαλολιάκος προτίµησε να αναχωρήσει για ένα ολιγόµηνο ταξίδι στο εξωτερικό. Ο σηµερινός αρχηγός της Χρυσής Αυγής έφτασε µέχρι και τη µακρινή Νότια Αφρική, µια χώρα µε κυβέρνηση που ακολουθούσε σκληρή ρατσιστική πολιτική, το γνωστό Απαρτχάιντ. Το ποιους είδε και τι συζήτησε εκεί παραµένει άγνωστο.
Ωστόσο, µεταξύ σοβαρού και αστείου, θα έλεγε αργότερα ότι είχε γνωρίσει και τον περίφηµο «Μάκαρο», τον Μάκη Ψωµιάδη, φυλακισµένο σήµερα για φοροδιαφυγή και απάτες στον Κορυδαλλό.
Μετά το ταξίδι αυτό αναψυχής, στις αρχές του 1984, ο «φίρερ» (ή «φιρερίσκος» για τους άσπονδους φίλους του) ξαναβρίσκεται στο προσκήνιο µε την ίδρυση της χουντικής ΕΠΕΝ.
Με προσωπική εντολή του έγκλειστου δικτάτορα Γεώργιου Παπαδόπουλου από τον Κορυδαλλό αναλαµβάνει την προεδρία της νεολαίας της.
Για την επιλογή αυτή του δικτάτορα ίσως έπαιξε ρόλο και η γνωριµία που είχαν συνάψει κατά τη διάρκεια της δεκάµηνης φυλάκισής του το 1978. Αλλά και το γεγονός ότι ο αδερφός του Νίκου, δικηγόρος πλέον, Τάκης Μιχαλόλιας είχε µεταφέρει από τον Κορυδαλλό το ηχογραφηµένο µήνυµα του Παπαδόπουλου για την ίδρυση της ΕΠΕΝ τον Ιανουάριο του 1984. Η ίδρυση της ΕΠΕΝ έλαβε χώρα στο ξενοδοχείο «Κάραβελ».
Το παράδοξο είναι ότι από τους αρχικούς συνεργάτες του Μιχαλολιάκου στη Χρυσή Αυγή δεν τον ακολούθησε σχεδόν κανείς στη νεολαία της ΕΠΕΝ, καθώς θεώρησαν ότι ο εθνικοσοσιαλισµός τους δε συνάδει µε την ακροδεξιά ιδεολογία του χουντικού αυτού κόµµατος.
Μια από τις λίγες εξαιρέσεις είναι ο σηµερινός βουλευτής Επικρατείας και αποκαλούµενος θεωρητικός του κόµµατος της Χρυσής Αυγής Χρήστος Παππάς.
Στη νεολαία ΕΠΕΝ ο Μιχαλολιάκος θα παραµείνει για ενάµιση χρόνο περίπου. Θα συγκρουστεί πολλές φορές µε τη χουντική ηγεσία του κόµµατος, καθώς, όπως λέει και ο ίδιος, προσπάθησε να δώσει στη νεολαία ένα σκληρό εθνικιστικό χαρακτήρα. Όσο για τους λόγους της αποχώρησής του, τους απέδωσε στην προσχώρηση του ευρωβουλευτή του κόµµατος Χρύσανθου ∆ηµητριάδη στην οµάδα φίλων του Ισραήλ στο Ευρωκοινοβούλιο, κίνηση που «έκανε το ποτήρι να ξεχειλίσει».
Αυτοί που ξέρουν όµως έχουν άλλη άποψη: αιτία της αποχώρησής του ήταν η προσωπική του σύγκρουση µε τον Γεώργιο Παπαδόπουλο.
Μαζί µε τον Νίκο Μιχαλολιάκο αποχώρησε από τη νεολαία ΕΠΕΝ και η πλειονότητα των στελεχών της, η οποία όµως, παραδόξως, δεν τον συντρόφευσε στην επανίδρυση της Χρυσής Αυγής και στην επανέκδοση του οµώνυµου περιοδικού το 1986. Για άλλη µια φορά ο λόγος ήταν η επιµονή του στον ξεκάθαρο ναζιστικό χαρακτήρα και στη χρησιµοποίηση από το κόµµα και το περιοδικό του των συµβόλων του Τρίτου Ράιχ, για τα οποία µέχρι πρότινος συνεργάτες του στη νεολαία ΕΠΕΝ πίστευαν ότι προκαλούσαν το κοινό αίσθηµα της ελληνικής κοινωνίας. Τον ακολούθησαν όµως κάποιοι γόνοι µεσοαστικών οικογενειών, που είχαν αποφοιτήσει από ιδιωτικά σχολεία: ένας από αυτούς και ο γνωστός µετέπειτα ως Περίανδρος, αλλά και µια παρέα σκληρών από τη λαϊκή γειτονιά της Καλλιθέας, οι οποίοι αρκετά χρόνια αργότερα θα βρεθούν κατηγορούµενοι για εγκλήµατα του κόσµου της νύχτας.
Και εκείνη την περίοδο η Χρυσή Αυγή εντάσσεται στο περιθώριο του ακροδεξιού χώρου και θα περιοριστεί στην αναγραφή ναζιστικών συνθηµάτων, ενώ θα προκαλέσει το ενδιαφέρον των δηµοσιογράφων το 1989, όταν µε αφίσες στο κέντρο της Αθήνας τιµούσε τα εκατό χρόνια από τη γέννηση του Αδόλφου Χίτλερ.
Εξάλλου, ανέκαθεν η οργάνωση φρόντιζε να τιµά, µε εκδηλώσεις στα γραφεία της, την ηµέρα των γενεθλίων του Φίρερ, στις 20 Απριλίου, αλλά και την επέτειο ανάληψης της εξουσίας από το ναζιστικό κόµµα στις 31 Ιανουαρίου.
