Νέα αποκαλυπτικά έγγραφα για το Κυπριακό (Α΄Μέρος)

καθυστέρηση οκτώ μηνών, κάποια έγγραφα για το 1983, με την πλειοψηφία τους να παραμένουν δεσμευμένα. Τα κυριότερα στοιχεία από τα νέα έγγραφα (που καλύπτουν και κάποια για το 1980-1982) περιορίζονται στις αρνητικές θέσεις του Προέδρου Σπ. Κυπριανού έναντι των προτάσεων Γκόμπι το 1981 και την τουρκική απαίτηση για εκ περιτροπής προεδρία (που χρονολογείται τουλάχιστον από το 1977), το Φόρεϊν Όφις να επιβεβαιώνει τις παραβιάσεις της Συνθήκης Εγγυήσεως από τους Τούρκους, αλλά να μην κάνει τίποτα, τις διαφωνίες μεταξύ Θάτσερ και Φόρεϊν Όφις για το πώς θα αποκαλούσαν τον Ρ. Ντενκτάς μετά την ανακήρυξη του ψευδοκράτους, το παρασκήνιο για το ψήφισμα 541/1983 από τους Βρετανούς, επιμονή του Ντενκτάς στη Διζωνική Δικοινοτική Ομοσπονδία και ορισμένα άλλα.

Διαφωνούν Θάτσερ και Φόρεϊν Όφις
Στις 15 Νοεμβρίου 1983, η Βρετανίδα Πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ και ο Πρόεδρος Σπύρος Κυπριανού είχαν τηλεφωνική επικοινωνία για την τουρκοκυπριακή μονομερή ανακήρυξη του ψευδοκράτους. Το γραφείο της Μ. Θάτσερ ενημέρωσε το Φόρεϊν Όφις για τη συζήτηση με επιστολή ημερ. 18 Νοεμβρίου 1983 και παράλληλα ζήτησε συμβουλή για το πώς θα χειριζόντουσαν επιστολή από τον Ρ. Ντενκτάς προς την Πρωθυπουργό.
Το Φόρεϊν Όφις έγραψε ότι η συμβουλή του μέχρι τότε ήταν όπως η/ο Πρωθυπουργός μην απαντά σε επιστολές του Ρ. Ντενκτάς, καθώς αυτό θα εκλαμβανόταν ως αναγνώριση του στάτους του ως «Προέδρου» του τότε «Τουρκικού Ομόσπονδου Κράτους της Κύπρου». A fortiori, είπαν, εισηγούμαστε όπως μη σταλεί τίποτα αυτήν τη φορά. Όμως η Θάτσερ διαφώνησε με την τακτική αυτή του Φόρεϊν Όφις και έγραψε χειρόγραφα στην επιστολή: «Δεν βλέπω πώς θα τον επηρεάσουμε, αν δεν απαντήσουμε την επιστολή του και θέσουμε σωστά τα γεγονότα και τη θέση μας. Δεν χρειάζεται να τον ονομάσουμε ως πρόεδρο». Το γραφείο της Πρωθυπουργού, με επιστολή του προς το Φ.Ο. ημερ. 21 Νοεμβρίου 1983, ενημέρωσε για τη σημείωση της Πρωθυπουργού και ζήτησε συμβουλή από το Υπουργείο Εξωτερικών, ως προς το ποιες διευκολύνσεις υπήρχαν για να επηρεάσουν απευθείας τους Τουρκοκυπρίους.

Παρασκήνιο για το Ψήφισμα 541/83
Το ψήφισμα 541/83 γράφτηκε από τους Βρετανούς (όπως είχαμε γράψει εξάλλου και στην κάλυψη των εγγράφων για το 1982, ότι δηλαδή είχαν προνοητικά ετοιμαστεί από τότε οι Βρετανοί). Σύμφωνα με τηλεγράφημα της βρετ. Αντιπροσωπίας από τη Νέα Υόρκη, η κυπριακή πλευρά πίεζε για σκληρότερο λεκτικό, όμως τελικά δόθηκε η υποστήριξή της με κάποια διαπραγμάτευση. Μόνο το Πακιστάν επέμενε για αλλαγές τις οποίες ξεπέρασαν.
Πιο αναλυτικά για το παρασκήνιο γράφει σχετική αναφορά: «…όμως, τα πράγματα δυσκόλεψαν προς το βράδυ της 17ης, με την Γουιάνα να καταδικάζει την τουρκοκυπριακή ανακήρυξη και να ζητεί κυρώσεις, και οι Ελληνοκύπριοι να επανέρχονται με δικό τους ενισχυμένο κείμενο του ψηφίσματός μας. Ο κ. Ιακώβου (Γ. Ιακώβου Υπ. Εξωτερικών, αντικατέστησε τον Ν. Ρολάνδη στις 22 Σεπτεμβρίου 1983) μεταξύ άλλων ήθελε την αντικατάσταση της λέξης “deplores” (αποδοκιμάζει) με τη λέξη “condemns” (καταδικάζει) ..». Οι Βρετανοί αντιστάθηκαν σ΄ αυτό και ο κ. Ιακώβου, αφού ισχυρίστηκε (γράφει η αναφορά) ότι διαβουλεύθηκε με τη πλευρά του, συμφώνησε να παραμείνει όπως είχε – με τη λέξη «deplores» – νοουμένου ότι θα πρόσθεταν στην παράγραφο 2 του ψηφίσματος ότι η κίνηση των Τουρκοκυπρίων ήταν και νομικά παράνομη «legallly invalid» (η λέξη παράνομη ήδη υπήρχε). Οι Βρετανοί δέχθηκαν την τροποποίηση αυτή και αφού ο κ. Ιακώβου πήρε την έγκριση και των αρχηγών των πολιτικών κομμάτων που είχαν πάει στη Νέα Υόρκη, Κληρίδη, Παπαϊωάννου, Γαλανού και Λυσσαρίδη, έδωσε την έγκρισή του για το ψήφισμα. Οι Βρετανοί προχώρησαν την επομένη στην κατάθεση του ψηφίσματος προς έγκριση, το οποίο ψηφίστηκε με 13 ψήφους έναντι μίας κατά (του Πακιστάν) και μίας αποχής (της Ιορδανίας).

Η θέση των Γάλλων
Σημειώνεται όμως σε άλλο τηλεγράφημα ότι και ο Γάλλος αντιπρόσωπος είπε ότι εκ πρώτης όψεως το ψήφισμα των Βρετανών ήταν λογικό, όμως διερωτήθηκε κατά πόσο ήταν αρκετά δυνατό για να το δεχθούν οι Έλληνες και οι Ελληνοκύπριοι, και επισήμανε την απουσία αναφοράς για οικονομικές κυρώσεις, προσθέτοντας, ωστόσο, ότι και οι Ελληνοκύπριοι οι ίδιοι δεν φαινόντουσαν να τις επιζητούν. Ίσως να φοβόντουσαν, προσέθεσε ο Γάλλος αξιωματούχος, ότι τέτοια μέτρα θα παγίωναν τη διχοτόμηση ή ίσως θα έσπρωχναν τον βορρά προς ένωση με την Τουρκία…
Η επιστολή Θάτσερ
Στις 21 Νοεμβρίου 1983, η Βρετανίδα Πρωθυπουργός Μάργκαρετ Θάτσερ απάντησε στην επιστολή του Προέδρου Σπ. Κυπριανού ημερ. 15 Νοεμβρίου 1983, η οποία στάλθηκε μέσω της Υπάτης Αρμοστείας της Κύπρου στο Λονδίνο και αναφερόταν στη μονομερή ανακήρυξη του ψευδοκράτους.
Έγραψε η Μ. Θάτσερ: «Όπως εξήγησα στη συνάντησή μας χθες, η κυβέρνησή μου αποδοκιμάζει την πράξη της τουρκοκυπριακής κοινότητας, την οποία θεωρούμε ασυμβίβαστη με τις συνθήκες του 1960. Πήραμε ενωρίς την πρωτοβουλία για συζήτηση στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και εισηγηθήκαμε διαβούλευση με τις κυβερνήσεις Τουρκίας και Ελλάδας, σύμφωνα με την Συνθήκη Εγγυήσεως του 1960. Επίσης, στείλαμε μήνυμα στον Πρόεδρο Εβρέν (Τουρκίας), καλώντας τον να βοηθήσει να εξασφαλίσουμε την ανατροπή της τουρκοκυπριακής ανακήρυξης. Η θέση μας παραμένει η ίδια, αναγνωρίζουμε μόνο μία Κυπριακή Δημοκρατία…».

Αναφορά σε «ομόσπονδο κράτος»
Στις 15 Νοεμβρίου 1983, στη Βουλή των Κοινοτήτων, συζητήθηκε η μονομερής ανακήρυξη του Ρ. Ντενκτάς. Κυβέρνηση και αντιπολίτευση συμφώνησαν σε όλα για μη αναγνώριση. Εκείνο που προβάλλει περίεργο, όμως, είναι η δήλωση του Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας σερ Τζέφρι Χάου, ο οποίος, απαντώντας σε παρέμβαση του φιλότουρκου βουλευτή σερ Φρέντερικ Μπένετ, ο οποίος είπε ότι ήταν άδικο να κατηγορείται η Τουρκία για βλέψεις πάνω στην Κύπρο κτλ, αναφέρθηκε σε μελλοντικό ουσιαστικά «ομόσπονδο κράτος»: «Ευχαριστώ τον συνάδελφο που έφερε υπόψη μου τη θέση της τουρκικής κυβέρνησης, όπως τη βλέπει ο ίδιος. Ο στόχος πρέπει να είναι η εξασφάλιση της ανεξαρτησίας, κυριαρχίας και εδαφικής ακεραιότητας εκείνου που ίσως γίνει ένα ομόσπονδο κράτος».

Αποδέσμευση και έκτης σειράς «Ξεχασμένων εγγράφων»
Σημειώνουμε ότι το Κρατικό Αρχείο, την Τρίτη 30 Ιουλίου 2013, αποδέσμευσε και έκτη δόση των «Ξεχασμένων εγγράφων» της αποικιοκρατίας, τα οποία η «Σημερινή» θα παρουσιάσει εντός των προσεχών ημερών. Τα κυριότερα στοιχεία σ΄ αυτά, πέραν του ότι συγκεκριμένος φάκελος με τίτλο «Κύπρος: Κομμουνισμός: σχέσεις μεταξύ ΑΚΕΛ (Προοδευτικό Κόμμα Εργαζόμενου Λαού) και ΕΟΚΑ» ξανάκλεισε πριν ανοίξει μέχρι την 1 Ιανουαρίου 2080 -όπως και κάποια έγγραφα που αναφέρονται στον Αρχ. Μακάριο- είναι η στάση του Εζεκία Παπαϊωάννου έναντι του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου το 1954, μια δημοσίευση για «μυστική συμφωνία» μεταξύ του Αρχ. Μακαρίου και του Αρχιεπισκόπου Αθηνών Σπυρίδωνος το 1952, συνεντεύξεις του Μακαρίου, κατάλογος απωλειών μεταξύ 1 Απριλίου 1955 και 31 Δεκεμβρίου 1958, καταγγελίες εναντίον των βρετανικών σωμάτων ασφαλείας, ότι ο Μακάριος γνώριζε εκ των προτέρων για την εξορία του, δηλώσεις του για την ΕΟΚΑ, η ίδρυση των Κυπριακών Αερογραμμών, η ίδρυση της Κεντρικής Αρχής Ηλεκτρισμού. Και πάρα πολλά άλλα θέματα τα οποία όμως καλύφθηκαν ήδη σε άλλες σειρές, που ήδη αποδεσμεύθηκαν προ 20ετίας, γι’ αυτό και θα τα παρακάμψουμε στην παρουσίαση.

www.sigmalive.com