Νεκρή γυναίκα στον Λευκό Οίκο: Πόσο επικίνδυνη είναι η επιλόχειος κατάθλιψη;

Μια γυναίκα με επιλόχεια κατάθλιψη, που έπεσε νεκρή από τα πυρά των αστυνομικών, όταν επιχείρησε για …

άγνωστο λόγο να «εμβολίσει» τους φράχτες του Λευκού Οίκου και του Καπιτωλίου με το αυτοκίνητό της, ήταν η αιτία της αναστάτωσης και του πανικού που προκλήθηκε στην Ουάσινγκτον.

Πρόκειται για την 34χρονη οδοντίατρο από το Στάνφορντ Κονέκτικατ, Μίριαμ Κάρεϊ, η οποία είχε στο αυτοκίνητό της την μόλις ενός έτους κορούλα της, Έρικα.

Tι είναι ομως η επιλόχειος κατάθλιψη; Σήμερα θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε τη διαταραχή με τη βοήθεια του συνεργάτη μας, Επίκουρου Καθηγητή Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, κυρίου Πέτρου Σκαπινάκη.

Κατά τη διάρκεια των 9 μηνών, οι μέλλοντες γονείς αδημονούν για τη γέννα. Οι γυναίκες που γίνονται μητέρες για πρώτη φορά έχουν διάφορες ιδέες, φαντασίες και ελπίδες για το πώς θα είναι ο τοκετός και τι θα τους φέρει το μέλλον. Εστιάζονται στα θετικά που θα τους συμβούν και η ίδια η περίοδος της εγκυμοσύνης συχνά αποκαλείται «γλυκιά αναμονή».

Πολλές γυναίκες αισθάνονται ότι πρέπει να ανταποκριθούν σε πολλά ιδανικά που σχετίζονται με την εγκυμοσύνη, τη γέννα και την περίοδο μετά τον τοκετό – ότι πρέπει να ελέγχουν τα πάντα και να φαίνονται φανταστικές, κτλ. Για κάποιες, όμως, η πραγματικότητα μπορεί βιωθεί ως ένα ξαφνικό ξύπνημα. Συχνά, ο ίδιος ο τοκετός είναι πιο δύσκολος και πιο επώδυνος από ό,τι αναμενόταν. Και αμέσως μετά, η νέα μητέρα συναντά ολόκληρη την οικογένεια, όπου όλοι είναι πολύ ενθουσιασμένοι. Ευτυχώς, κατά τα τελευταία έτη έχει γίνει κατανοητό ότι η νέα μητέρα χρειάζεται ξεκούραση, ότι οι επισκέπτες δεν πρέπει να παραμένουν πολλή ώρα και δεν αποτελεί πλέον ένδειξη αδυναμίας να παραδεχτείτε ότι ήταν δύσκολο, ότι είστε κουρασμένη, κτλ.

Κατά τη διάρκεια της κύησης, οι περισσότερες γυναίκες θα ακούσουν σχετικά με το «ξαφνικό κλάμα», τις αντιδράσεις μετά τη γέννα, τη μεταγεννητική κατάθλιψη και την επιλόχεια ψύχωση. Οι περισσότερες γυναίκες σκέπτονται: «Αυτό δεν πρόκειται να μου συμβεί: είναι κάτι που συμβαίνει στις άλλες», και αυτό είναι μια κατανοητή αντίδραση. Εάν, όμως, οι πληροφορίες αυτές αγνοηθούν τελείως, και η μέλλουσα μητέρα δεν τις ακούσει καν, μπορεί να εκπλαγεί ακόμα περισσότερο και να της είναι ακόμα πιο δύσκολο να καταλάβει τι της συμβαίνει σε περίπτωση που «προσβληθεί» από οποιαδήποτε από τις εν λόγω καταστάσεις.

Οι μέρες μετά τον τοκετό

Ποσοστό μεταξύ 20% και 40% όλων των γυναικών νοιώθουν συναισθηματικά ασταθείς μετά τη γέννα. Αμέσως μετά τη γέννα, τόσο το σώμα όσο και η ψυχή σας πρέπει να συνηθίσουν σε μια εντελώς νέα κατάσταση. Έτσι μπορεί να γίνετε ευέξαπτη και να αρχίσετε να κλαίτε πολύ. Μπορεί να νοιώσετε πολύ λυπημένη ή δυστυχισμένη και ίσως σας λείπει η υποστήριξη και η βοήθεια από τους κοντινούς σας ανθρώπους.

Η κατάσταση αυτή ονομάζεται «μητρική μελαγχολία» (Baby blues). Διαρκεί συνήθως 1 με 2 εβδομάδες και η διάθεσή σας μπορεί να ποικίλει κατά τη διάρκεια της ημέρας. Κάποιες μέρες μπορεί να είναι αρκετά φυσιολογική με την έννοια ότι δεν έχετε ξεσπάσματα κλάματος. Δεν πρόκειται για ψυχική νόσο αλλά για μια φυσιολογική αντίδραση στο σημαντικό αυτό γεγονός της γέννας.

Θεωρείται ότι οφείλεται στις δραματικές ορμονικές αλλαγές που συμβαίνουν πριν, κατά τη διάρκεια και μετά τον τοκετό, καθώς και στις ψυχολογικές αντιδράσεις που υποτίθεται ότι προκαλούνται όταν η πραγματικότητα δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που είχαν σχηματιστεί κατά τη διάρκεια της κύησης.

Θεραπεία

Είναι σημαντικό τόσο για τη νέα μητέρα όσο και για τα άτομα γύρω της να γνωρίζουν ότι πρόκειται για μια φυσιολογική και αναμενόμενη αντίδραση. Ιδιαιτέρως, το προσωπικό του μαιευτηρίου πρέπει να ενημερώσει τη νέα μητέρα σχετικά, ακόμα και αν γνωρίζει ήδη, προκειμένου να μην φορτωθεί περαιτέρω με ενοχές και ντροπή. Τα άτομα γύρω της μπορούν να βοηθήσουν έτσι ώστε η νέα μητέρα να ξεκουραστεί λίγο.

Επιλόχειος αντίδραση

Σε κάποιες γυναίκες, η μητρική μελαγχολία εξελίσσεται σε μια κατά κάποιο τρόπο πιο σοβαρή κατάσταση, η οποία αποκαλείται επιλόχειος αντίδραση. Και πάλι δεν πρόκειται για ψυχική νόσο αλλά για μια κατάσταση υπερβολικής έντασης.

Θεωρείται ότι η κατάσταση μπορεί να προκληθεί από ένα συνδυασμό παραγόντων. Ενδεχομένως σχετίζεται τόσο με τις ορμονικές αλλαγές όσο και με τις συγκεκριμένες εντάσεις κατά τη διάρκεια της κύησης, της γέννας και της μεταγεννητικής περιόδου, καθώς και με τα εφόδια και την τρωτότητα της ίδιας της μητέρας. Για κάποιες, η γέννα μπορεί να αποτελεί την αποκορύφωση συσσωρευμένων εντάσεων. Για παράδειγμα, μπορεί η μητέρα να προσπαθούσε να μείνει έγκυος αρκετά χρόνια, να είχε σκεφτεί την υιοθεσία και τελικά, να έμεινε έγκυος. Είναι, επίσης, γνωστό ότι η μητέρα αντιμετωπίζει πρόσθετη ένταση εάν κυοφορεί δίδυμα ή τρίδυμα.

Θεραπεία

Η θεραπεία είναι η φροντίδα, η κατανόηση και η ανακούφιση. Πολλή υποστήριξη απαιτείται από τα άτομα και τη νοσοκόμα που επισκέπτονται την λεχοείδα. Παραπομπή σε ψυχολόγο ή ψυχίατρο μπορεί να απαιτηθεί. Σπάνια απαιτείται φαρμακευτική θεραπεία.

Η κατάσταση συνήθως μετριάζεται μέσα σε δύο περίπου μήνες. Είναι σημαντικό να παρακολουθείτε την πορεία της κατάστασης, καθώς μπορεί να εξελιχθεί σε επιλόχειο κατάθλιψη.

Επιλόχειος κατάθλιψη

Σε περίπου μια στις δέκα γυναίκες, η εν λόγω κατάσταση μπορεί να εξελιχθεί σε πραγματική κατάθλιψη, η οποία απαιτεί θεραπεία. Εάν έχετε κατάθλιψη, τότε αντιμετωπίζετε δυσκολία τόσο με τη φροντίδα του νεογέννητου μωρού σας όσο και με την ανάπτυξη μιας καλής σχέσης μητέρας – παιδιού. Ενδεχομένως αυτό να συνοδεύεται από ενοχές, οι οποίες με τη σειρά τους μπορεί να συμβάλουν στην παράταση της κατάθλιψης. Είναι, συνεπώς, σημαντικό η θεραπεία της επιλόχειας κατάθλιψης να ξεκινήσει γρήγορα.

Μια γυναίκα που υποφέρει από επιλόχεια κατάθλιψη έχει εμφανώς καταθλιπτική διάθεση, κλαίει, επικρίνει απόλυτα τον εαυτό της, είναι γεμάτη στρες και είναι εντελώς ανίκανη να αντιμετωπίσει την καθημερινή της ζωή με το νεογέννητο μωρό. Η κατάθλιψη μπορεί να γίνει τόσο βαριά ώστε να φθάσει σε επίπεδα καταθλιπτικής ψύχωσης, μιας σοβαρής ψυχικής ασθένειας.

Ούσα σε κατάθλιψη, η μητέρα δε μπορεί να απαντήσει στις ανάγκες του νεογέννητου μωρού κατά τρόπο κατάλληλο. Από την αρχή, το μωρό θα στέλνει διάφορα σήματα και θα αντιδρά ανάλογα με τον τρόπο με τον οποίο η μητέρα ανταποκρίνεται σε αυτά. Το μωρό μαθαίνει γρήγορα ότι εάν κλάψει, η μητέρα θα μάθει ότι πεινάει, ότι πρέπει να αλλαχθεί η πάνα του, κτλ. Έπειτα, όταν το μωρό μπορεί και ελέγχει τις εκφράσεις του προσώπου του, μαθαίνει ότι όταν γελά, η μητέρα δείχνει αυξημένο ενδιαφέρον.

Η ανάπτυξη της σχέσης μητέρας – παιδιού είναι διαισθητική. Εάν η μητέρα πάσχει από κατάθλιψη, δεν μπορεί να ανταποκριθεί επαρκώς. Αυτό προκαλεί άγχος στο μωρό, το οποίο δε γνωρίζει άλλο τρόπο αλληλεπίδρασης και συνεπώς δε μαθαίνει πώς να αποκτά επαφή. Το μωρό αισθάνεται απογοήτευση και υπάρχει μεγάλος κίνδυνος στο τέλος να παραιτηθεί. Μπορεί να γίνει αρκετά απαθές και να μην αναπτυχθεί σωστά. Και αυτό είναι εμφανές όχι μόνο ψυχολογικά αλλά και σωματικά καθώς το μωρό δεν παίρνει βάρος και δεν αναπτύσσεται ψυχοκινητικά π.χ δεν προσπαθεί να πιάσει αντικείμενα, να χαμογελάσει, να κρατήσει όρθιο το κεφάλι του, κτλ.

Θεραπεία

Εάν η επιλόχειος κατάθλιψη είναι μέτρια έως σοβαρή, η μητέρα πρέπει να εισαχθεί σε ψυχιατρική κλινική. Ψυχοθεραπεία και φαρμακευτική θεραπεία απαιτούνται συχνά. Επιπλέον, αυτό είναι απαραίτητο για να προστατευθεί η μητέρα, καθώς ο κίνδυνος απόπειρας αυτοκτονίας είναι αυξημένος λόγω έντονης αυτοκριτικής.

Το μωρό μπορεί, επίσης, να διατρέχει κίνδυνο καθώς η μητέρα ενδεχομένως, εάν πάσχει από ψυχωτική κατάθλιψη, να έχει παραληρητικές ιδέες και να φανταστεί στιγμιαία ότι θα ήταν καλύτερα εάν αυτή και το μωρό της εξαφανίζονταν.

Πριν από χρόνια, το μωρό εισαγόταν στην ψυχιατρική πτέρυγα μαζί με τη μητέρα. Θεωρούταν ως η καλύτερη εναλλακτική, ειδικά για τη μητέρα. Σήμερα γνωρίζουμε ότι δεν είναι ότι καλύτερο ούτε για τη μητέρα ούτε για το μωρό. Η μητέρα είναι τόσο άρρωστη που της είναι πέρα από αρκετό να αντιμετωπίσει τη δική της κατάσταση. Το μωρό δεν μπορεί να αντέξει να βρίσκεται με μια μητέρα που είναι τόσο άρρωστη ώστε να μη μπορεί να το φροντίσει και να ανταποκριθεί επαρκώς στις ανάγκες του. Το περιβάλλον σε μια ψυχιατρική κλινική είναι συχνά τόσο προβληματικό ώστε να είναι επιβλαβές για το μωρό. Παρόλο που έγιναν προσπάθειες ώστε συγκεκριμένες νοσοκόμες να αναλάβουν τη φροντίδα του υγιούς μωρού, η κατάσταση δεν υπήρξε η επιθυμητή, καθώς το μωρό έπρεπε να σχετιστεί με πάρα πολλά διαφορετικά άτομα.

Εάν υπάρχει δυνατότητα, η καλύτερη λύση θα ήταν η μητέρα να εισαχθεί μόνη της και ο πατέρας να φροντίσει αρχικά το μωρό. Ο πατέρας θα πρέπει να υποστηριχθεί προκειμένου να πάρει πατρική άδεια. Εάν πρόκειται για άγαμη μητέρα ή εάν ο πατέρας δεν μπορεί να λείψει από την εργασία του, η επόμενη καλύτερη λύση θα ήταν η γιαγιά να πάρει τη θέση της μητέρας.

Είναι σημαντικό το μωρό να επισκέπτεται τη μητέρα καθημερινά και οι επισκέψεις να διαρκούν λίγο, όχι πάνω από μισή ώρα. Δεν υπάρχουν καθορισμένοι κανόνες για αυτό. Αποφασίζεται βάσει των συγκεκριμένων περιστάσεων. Και σε κάθε ξεχωριστή περίπτωση αποφασίζεται για το τι πρέπει να γίνει με το θηλασμό. Για κάποιες μητέρες, αυτή μπορεί να είναι η σωστή λύση και πρέπει να καταβληθεί κάθε δυνατή προσπάθεια ώστε να διευκολυνθεί ο θηλασμός, ενώ σε άλλες αυτό μπορεί να προκαλεί υπερβολική ένταση.

Το μωρό χρειάζεται τη σωματική επαφή που αποκτάται με το θηλασμό. Χρησιμοποιώντας υποκατάστατο μητρικού γάλακτος και μπιμπερό πρέπει να γίνεται προσπάθεια αυτό να γίνεται με αυξημένη σωματική επαφή δηλαδή, να κρατάτε το μωρό όσο πιο κοντά μπορείτε στην αγκαλιά σας, κτλ.

Eπιλόχειος κατάθλιψη και παρόμοιες καταστάσεις
Η γέννα θεωρείται ένα χαρμόσυνο γεγονός και δε φαντάζεται κανείς ότι διατρέχει μεγαλύτερο κίνδυνο κατάθλιψης κατά τη διάρκεια της κύησης και της λοχείας. Αρκετές είναι όμως οι γυναίκες που νιώθουν ανασφάλεια και συναισθηματική αστάθεια αυτή την περίοδο. Σε λίγες περιπτώσεις, οι πατέρες μπορεί να νοιώθουν το ίδιο ακριβώς πριν ή μετά τη γέννα.

Οι μέρες μετά τον τοκετό

Θεραπεία

Επιλόχειος αντίδραση

Θεραπεία

Επιλόχειος κατάθλιψη

Θεραπεία

Επιλόχειος ψύχωση

Ευτυχώς, η επιλόχειος ψύχωση είναι μια σπάνια κατάσταση, η οποία εμφανίζεται σε μόνο 1 στις 500 γεννήσεις. Η επιλόχειος ψύχωση θα εμφανιστεί συνήθως 1 με 2 εβδομάδες μετά τη γέννα. Μπορεί να ξεκινήσει αργά και να επιδεινωθεί με το πέρασμα των ημερών ή εβδομάδων ή μπορεί να εμφανιστεί οξέως με δραματική μορφή. Η μητέρα μπορεί να νοιώσει ότι οι άνθρωποι ψιθυρίζουν διάφορα για αυτήν. Νοιώθει ανεπαρκής και μπορεί να νομίζει ότι το μωρό της μπερδεύτηκε με το μωρό κάποιας άλλης ή ότι έχει υποβληθεί σε κάποιο πείραμα, κτλ.

Προκειμένου η κατάσταση να χαρακτηριστεί ως πραγματική επιλόχειος ψύχωση, η οποία είναι μια σοβαρή ψυχική ασθένεια, πρέπει να υπάρχουν ψυχωτικά φαινόμενα, για παράδειγμα ακουστικές ψευδαισθήσεις και παραληρητικές ιδέες. Θεωρείται ότι υπάρχει συσχετισμός καταστάσεων που μπορούν να προκαλέσουν επιλόχειο ψύχωση. Πρόκειται για ένα ζήτημα ορμονικών αλλαγών, συναισθηματικής ευαλωτότητας της ίδιας της μητέρας (συμπεριλαμβανομένων κληρονομικών παραγόντων), έλλειψης ύπνου και άλλων καταστάσεων που προκαλούν ένταση.

Θεραπεία

Η επιλόχειος ψύχωση απαιτεί πάντα εισαγωγή σε νοσοκομείο είτε πρόκειται για ήπια, μέτρια ή σοβαρή κατάσταση. Όπως συμβαίνει και στην περίπτωση της κατάθλιψης, πρέπει να έχετε πάντα υπόψη σας τον κίνδυνο απόπειρας αυτοκτονίας από τη μητέρα, καθώς και τον κίνδυνο να βλάψει το μωρό ως αποτέλεσμα της ασθένειάς της.

Αντιψυχωτική θεραπεία απαιτείται σχεδόν πάντα κατά τη διάρκεια της νοσηλείας. Ο θηλασμός είναι συνήθως αδύνατος. Κάτι τέτοιο πρέπει να εκτιμάται βέβαια επί ατομικής βάσης. Εξαρτάται, επίσης, από τη φαρμακευτική θεραπεία της μητέρας.

Συνιστάται το μωρό να μην εισάγεται μαζί με τη μητέρα. Η μητέρα είναι πάρα πολύ άρρωστη για να φροντίσει το μωρό της. Προκειμένου να προστατευθεί η ανάπτυξη του μωρού κατά τη διάρκεια των πρώτων εβδομάδων και μηνών, δε συνιστάται η εισαγωγή του στο προβληματικό περιβάλλον όπου υπάρχει ο κίνδυνος η μητέρα να βλάψει το μωρό. Συνιστάται ο πατέρας ή μια από τις γιαγιάδες να αποτελέσουν το βασικό πάροχο φροντίδας για το μωρό προκειμένου να αναπτυχθεί φυσιολογικά.

Σημασία του υποστηρικτικού δικτύου

Ένας από τους πιο σημαντικούς κανόνες για τους επαγγελματίες και τους συγγενείς σε σχέση με τη νέα μητέρα είναι να πάρουν στα σοβαρά αυτά που τους λέει. Είναι πάντα κακή ιδέα να πει για παράδειγμα κάποιος: «Μην το σκέφτεσαι αυτό. Δε θέλω να ξέρω». Όταν η μητέρα κάνει κάποιο σχόλιο για κάτι είναι γιατί πρόκειται για κάτι που το μελετά στο μυαλό της ή το σκέφτεται πολύ. Ακούστε, συζητήστε και διερευνήστε το σε συνεργασία, αν απαιτείται, με τη νοσοκόμα, τη μαία, το μαιευτήρα, το Γενικό Ιατρό ή άλλα άτομα με γνώσεις σχετικά με την εγκυμοσύνη, τη γέννα και την πορεία της λοχείας.

Για τους παραπάνω λόγους, είναι σημαντικό να τονιστεί ότι οι επαγγελματίες δεσμεύονται πάντα από μυστικότητα. Είναι ασφαλές να τους εμπιστευθείτε και έχουν πάντα ως σκοπό τους να σας βοηθήσουν κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Μπορεί να βοηθήσουν σε σχέση, για παράδειγμα, με υποστηρικτικά μέτρα, τα οποία μπορούν να εφαρμοστούν μέσω ενός κοινωνικού λειτουργού.

Είναι πάντα καλή ιδέα η συμμετοχή σε ομάδα μητέρων. Για κάποιες νέες μητέρες, η αλλαγή είναι τεράστια. Ακούτε συχνά ότι νοιώθουν σαν να τις έχουν παρατήσει μόνες με την τεράστια ευθύνη που έχουν να αντιμετωπίσουν όταν γίνονται μητέρες. Είναι σημαντικό να έχουν καθημερινή επαφή με άλλους ενήλικες, που βρίσκονται σε ανάλογη θέση.

Είναι σημαντικό να μην επιχειρήσετε ποτέ να λύσετε τα προβλήματα χρησιμοποιώντας αλκοόλ, ναρκωτικά ή ηρεμιστικά. Κάτι τέτοιο απλά προσθέτει δυσκολίες και με κανένα τρόπο δε θα λύσει το πρόβλημα ή αυτό που η νεαρή μητέρα θεωρεί ως πρόβλημα.

boro.gr