Το πρωί της Δευτέρας ο διάσημος αμερικανός συγγραφέας και καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας Τζάρεντ Ντάιαμοντ κατάφερε να βγει σώος και αβλαβής από μία κατάσταση η οποία ενδεχομένως να του είχε κοστίσει τη ζωή. Δεν έπεσε θύμα ένοπλης ληστείας – επιβεβαιώνει ο ίδιος σε άρθρο του στους «New York Times» – ούτε…
αναγκάστηκε να… αντιμετωπίσει κάποιο από τα λιοντάρια των βουνών που συχνά συναντά στους περιπάτους του. Αυτό που κατάφερε να ξεπεράσει αλώβητος ο διάσημος εκλαϊκευτής της επιστήμης ήταν το… καθημερινό του ντους!
Με δεδομένο ότι οι πτώσεις αποτελούν μια συνηθισμένη αιτία θανάτου μεταξύ των ηλικιωμένων και λαμβάνοντας υπόψη ότι μεταξύ συνομηλίκων γνωστών και φίλων του συγκαταλέγονται αρκετοί που τραυματίστηκαν, κάποιοι σοβαρά και κάποιοι άλλοι λιγότερο σοβαρά, όλοι όμως έπειτα από πτώσεις, ο Ντάιαμοντ άρχισε να ανησυχεί και να αναρωτιέται πόσες πιθανότητες υπάρχουν να πέσει κάποιος ενόσω κάνει ντους. Η απάντηση είναι μία στις χίλιες, ένα ποσοστό καθόλου ενθαρρυντικό, σύμφωνα με τον ίδιο. Και ο λόγος είναι ο εξής:
Το προσδόκιμο ζωής για έναν υγιή ηλικιωμένο Αμερικανό είναι τα 90 χρόνια. Εάν ο Ντάιαμοντ καταφέρει να ζήσει άλλα 15 χρόνια – σήμερα είναι 75 ετών – αυτό σημαίνει ότι θα χρειαστεί να κάνει συνολικά ακόμη 5.745 (15 επί 365) ντους. Και στην περίπτωση που θα είναι απρόσεκτος, τόσο ώστε οι πιθανότητες να γλιστρήσει ενώ κάνει ντους να είναι πράγματι μία στις χίλιες, τότε αυτό σημαίνει ότι ο Ντάιαμοντ είτε θα τραυματιστεί είτε θα μείνει παράλυτος είτε θα σκοτωθεί γύρω στις πέντε φορές ώσπου να φτάσει το προσδόκιμο ζωής.
Σύμφωνα με τον ίδιο, ο συγκεκριμένος υπολογισμός αναδεικνύει το πιο σημαντικό μάθημα που πήρε έπειτα από 50 χρόνια δουλειάς στην επικράτεια της Νέας Γουινέας, ένα μάθημα για τη σημασία τού να είναι κάποιος προσεκτικός αναφορικά με κινδύνους των οποίων οι πιθανότητες να επαληθευθούν είναι λίγες.
Κατά τη διάρκεια της πολυετούς παραμονής του στο νησί ο Ντάιαμοντ εντυπωσιάστηκε από τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι γηγενείς πληθυσμοί τον κίνδυνο. Ενα βράδυ, καθώς ο ίδιος και η ομάδα του έψαχναν ένα μέρος για να διανυκτερεύσουν, πρότεινε να κατασκηνώσουν κάτω από ένα μεγάλο δέντρο. Οι ντόπιοι αρνήθηκαν αμέσως, εξηγώντας στον αδαή Αμερικανό πως το συγκεκριμένο δέντρο ήταν νεκρό και υπήρχε κίνδυνος να πέσει επάνω τους. Παρότι ο Ντάιαμοντ διέκρινε ότι το δέντρο ήταν νεκρό, ισχυριζόταν πως ήταν ακόμη σταθερό και πως επρόκειτο να στέκεται όρθιο για πολλά ακόμη χρόνια, οπότε οι πιθανότητες να πέσει και να τους πλακώσει ήταν ελάχιστες. Οι ντόπιοι όμως δεν άλλαζαν γνώμη με τίποτα και ήταν διατεθειμένοι να κοιμηθούν ακόμη και πάνω στο χώμα παρά να κατασκηνώσουν κάτω από το νεκρό δέντρο.
Αρχικά ο Ντάιαμοντ θεωρούσε τους φόβους των ντόπιων υπερβολικούς, στα όρια της παράνοιας. Ομως, κατά τη διάρκεια των επόμενων χρόνων, συνειδητοποίησε πως δεν υπήρξε ούτε ένα βράδυ που να κατασκήνωσε σε κάποιο δάσος της Νέας Γουινέας και να μην άκουσε ένα δέντρο να πέφτει. Υπολογίζοντας τις πιθανότητες που υπήρχαν για να συμβεί αυτό που οι γηγενείς φοβούνταν τόσο πολύ, ο Ντάιαμοντ αντιλήφθηκε τη λογική τους. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς του, αν κάποιος κάτοικος των δασών της Νέας Γουινέας έχει την κακιά συνήθεια να κοιμάται κάτω από νεκρά δέντρα, των οποίων οι πιθανότητες να πέσουν είναι μόλις μία στις χίλιες, τότε μέσα σε διάστημα λίγων ετών θα έχει σκοτωθεί.
Επειτα από εκατοντάδες διανυκτερεύσεις στα δάση της Νέας Γουινέας, πλέον ο Ντάιαμοντ χαρακτηρίζει την εξαιρετική προσοχή που δίνουν οι ντόπιοι κάτοικοι του νησιού σε επαναλαμβανόμενους αλλά χαμηλούς κινδύνους ως «εποικοδομητική παράνοια» – μια φαινομενική παράνοια η οποία όμως σώζει ζωές. Μάλιστα, έφτασε στο σημείο να την υιοθετήσει και ο ίδιος, αναγκάζοντας τους δυτικούς, Ευρωπαίους και Αμερικανούς, φίλους του να τον χαρακτηρίσουν υπερβολικό. Ομως τρεις από αυτούς, οι οποίοι εξασκούν αυτού του είδους την «παράνοια» – ένας πιλότος μικρών αεροπλάνων, ένας εκπαιδευτής ράφτινγκ και ένας αστυφύλακας που περιπολεί άοπλος τους δρόμους του Λονδίνου – παραδέχθηκαν πως την ασπάστηκαν ως προληπτικό τρόπο σκέψης καθώς είδαν με τα ίδια τους τα μάτια ανθρώπους να χάνουν τη ζωή τους μόνο και μόνο διότι ήταν απρόσεκτοι.
Λαμβάνοντας υπόψη και τον τρόπο που σκέφτονται οι γηγενείς της Νέας Γουινέας και τον τρόπο που δεν σκέφτονται οι Δυτικοί, ο Τζάρεντ Ντάιαμοντ δηλώνει πως κατέληξε να είναι «εποικοδομητικά παρανοϊκός» αναφορικά με ντους, σκάλες και σκαλωσιές και υγρά πεζοδρόμια, όπως ακριβώς είναι «εποικοδομητικά παρανοϊκοί» οι μακρινοί του φίλοι αναφορικά με τα νεκρά δέντρα των δασών τους.
}Η (υπερ)εγρήγορση στην οποία βρίσκεται διαρκώς πλέον ο Ντάιαμοντ δεν περιορίζει στο παραμικρό τη ζωή του. Συνεχίζει να παίρνει καθημερινά το ντους του, να κατεβαίνει σκάλες και να περπατά σε πεζοδρόμια, ακόμη και να πηγαίνει στα δάση της Νέας Γουινέας. Αλλά πάντα προσπαθεί να σκέφτεται σαν τους κατοίκους των δασών αυτών, διατηρώντας τις πιθανότητες τού να επαληθευτεί ένας κίνδυνος, κάτω από μία στις χίλιες.