Αμφισβητώντας τον Δαρβίνο: Διαφωνία σχετικά με την εξέλιξη του Νου

Ενάμιση αιώνα μετά την δημοσίευση της επαναστατικής θεωρίας της Εξέλιξης από τον Κάρολο Δαρβίνο, κάποιοι εξακολουθούν να αμφιβάλλουν για τη δυνατότητά της να εξηγήσει το πώς δημιουργήθηκαν τα ανθρώπινα όντα και άλλες μορφές ζωής…
Κάποιοι δε, που αμφισβητούν τη θεωρία αυτή, εστιάζουν τις αμφιβολίες τους στον ανθρώπινο εγκέφαλο. Θεωρούν πως θα πρέπει να εμπλέκεται μια υψηλότερη δύναμη, αλλιώς, πως θα μπορούσε μια μάζα κυττάρων να παράγει τόσο περίπλοκες νοητικές διαδικασίες όπως η συνείδηση ή οι υποκειμενικές εμπειρίες; Πως θα μπορούσε κάτι, όπως η ελεύθερη βούληση, να είναι το αντικείμενο της εξέλιξης;

Καθώς οι αμφισβητίες του Δαρβίνου εστιάζονται στο πρόβλημα νου-εγκεφάλου, οι περισσότεροι νευροεπιστήμονες θεωρούν ότι υπάρχει πληθώρα στοιχείων που υποδηλώνουν ότι νοητικές διεργασίες όπως αυτή της συνείδησης, έχουν εξελιχθεί παράλληλα με την εξέλιξη του εγκεφάλου. Ο Steven Novella, νευρολόγος στο Πανεπιστήμιο του Yale, μελετά τη σύνδεση μεταξύ του εγκεφάλου και του νου. Οι εργασίες του υποδεικνύουν ότι ο νους εξαρτάται από τον εγκέφαλο.

“Εάν αλλάξεις τον εγκέφαλο, αλλάζεις το νου. Εάν προκαλέσεις κάποια εγκεφαλική βλάβη, προκαλείται αντίστοιχα νοητική βλάβη. Και εάν σταματήσεις την εγκεφαλική λειτουργία, παύουν και οι νοητικές λειτουργίες,” δηλώνει. Και τώρα, με πιο εξελιγμένα εργαλεία, όταν εξετάζουμε τη λειτουργία του εγκεφάλου με τη χρήση μαγνητικής τομογραφίας για παράδειγμα, μπορούμε να διαπιστώσουμε πως η εγκεφαλική δραστηριότητα προηγείται των νοητικών δράσεων, κάτι που φαίνεται λογικό, εφόσον οι αιτίες προηγούνται των αποτελεσμάτων τους.”

Τα στοιχεία που αποτελούν ενδείξεις για το ότι ο εγκέφαλος προκαλεί τη νοητική δραστηριότητα είναι πάρα πολλά, λέει ο Novella, αλλά η επιστήμη δεν είναι ακόμα σίγουρη. Και υπάρχει πραγματική διαφωνία αναφορικά με το πόσο ακόμα θα χρειαστεί η επιστήμη για να εξερευνήσει τη συγκεκριμένη ερώτηση.

Η πίστη σε ένα Θείο Χέρι

Κι εδώ είναι το σημείο όπου επεμβαίνουν όσοι δεν ασπάζονται τον Δαρβινισμό. Ένας από αυτούς είναι ο νευροχειρούργος Michael Egnor από το Πολιτειακό Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, Stony Brook. “Είμαι νευροχειρούργος. Αναγνωρίζω το πόσο στενά συνδέονται ο νους με τον εγκέφαλο,” δηλώνει ο Egnor. “Αλλά η ερώτηση είναι, υπάρχει κάτι άλλο, σε συνδυασμό με τα υλικά χαρακτηριστικά του εγκεφάλου, που χρειάζεται να συνυπολογίσουμε για να έχουμε μια επαρκή εξήγηση για το νου; Πιστεύω, πως υπάρχει.”

Ο Egnor θεωρεί πως έχει αναμειχθεί ένας ευφυής σχεδιαστής για να παράγει όχι μόνο τον εγκέφαλο, αλλά όλα τα ζωντανά όντα και συγκεκριμένες ιδιότητες του σύμπαντος. Χωρίς αυτόν τον σχεδιαστή, ο εγκέφαλος θα ήταν απλά ένας υπολογιστής από κρέας, κατασκευασμένος από νευρικά κύτταρα, ισχυρίζεται ο Egnor. “Δεν υπάρχει τίποτε σχετικό με τους νευρώνες, που θα μπορούσε να μας οδηγήσει να συμπεράνουμε επιστημονικά ότι η συνείδηση προκαλείται από αυτούς. Υπάρχουν μάζες από ζελατινώδη άνθρακα, υδρογόνο, άζωτο και οξυγόνο, όπως σε κάθε άλλο είδος σάρκας. Γιατί όμως να μπορεί η σάρκα να έχει εμπειρίες πρώτου προσώπου; Έτσι, ακόμα και αν το εξετάσει κανείς με τη λογική, δεν ταιριάζουν τα στοιχεία αυτά μεταξύ τους.”

Αντίπαλα blogs

Ο Egnor και ο Novella διαφωνούν εδώ και μήνες για το ζήτημα νου-εγκεφάλου μέσα από blogs που φιλοξενούν τις αντίπαλες επιχειρηματολογίες. Ο Egnor γράφει για ένα Blog που ονομάζεται ‘Evolution News & Views’ (Νέα και Οπτικές της Εξέλιξης) που φιλοξενείται από το Discovery Institute (Ινστιτούτο Εξερεύνησης), μια δεξαμενή σκέψεων που αποτελεί κομβικό σημείο για την κίνηση του Ευφυούς Σχεδιασμού και που απορρίπτει την Εξέλιξη του Δαρβίνου. Ο Novella από την άλλη πλευρά, γράφει για ένα blog που λέγεται ‘NeuroLogica’ (Νευρολογική) που φιλοξενείται από την New England Skeptical Society (Σκεπτικιστική Εταιρία της Νέας Αγγλίας), μια οργάνωση της οποίας είναι συνιδρυτής. Κανένας από τους δυο δεν ασπάζεται τις ιδέες του άλλου.

“Ο εγκέφαλος χρησιμοποιεί ενέργεια, μπορεί να διατηρήσει πληροφορίες, μπορεί να επικοινωνήσει, μπορεί να προσλάβει αισθητηριακά ερεθίσματα. Μπορεί ακόμα και να ενεργοποιήσει από μόνος του τον εαυτό του, δημιουργώντας έναν βρόχο από δραστηριότητα,” λέει ο Novella σε απάντηση στα επιχειρήματα του Egnor, σύμφωνα με τα οποία τα εγκεφαλικά κύτταρα από μόνα τους δεν μπορούν να προκαλέσουν νοητικές λειτουργίες. Ο εγκέφαλος “μπορεί να κάνει πράγματα που εύλογα μπορούν να προκαλέσουν συνειδητή εμπειρία και αυτεπίγνωση, έτσι το επιχείρημα του Egnor είναι αστήρικτο.”

Ο Novella συμπληρώνει ότι ο Egnor είναι στην πραγματικότητα δημιουργιστής που ανακυκλώνει τα θρησκευτικά επιχειρήματα που αρχικά είχαν χρησιμοποιηθεί για να επιτεθούν στην Εξέλιξη και στην άποψη ότι η φυσική επιλογή θα μπορούσε να έχει δημιουργήσει τον γενετικό μας κώδικα. Ο Egnor αντίθετα ισχυρίζεται, “το εάν είναι ο ίδιος ο κώδικας του DNA ή ο νους που καταλαβαίνει τον κώδικα του DNA, και τα δύο απαιτούν μια ερμηνεία που υπερβαίνει όσα γνωρίζουμε για την ύλη.” Και συμπληρώνει πως δεν είναι δημιουργιστής: “Η προσωπική μου οπτική είναι πως έχουμε ψυχές και πως οι ψυχές αυτές έχουν δημιουργηθεί από τον Θεό. Αλλά δε χρειάζεται να λάβεις υπόψη σου αυτήν την οπτική για να αναγνωρίσεις αυτό που θεωρώ ως ένδειξη ότι ο νους δεν είναι παντελώς υλικός.”

Πεποιθήσεις εν δράση

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός, ότι οι Egnor και Novella έχουν τελείως διαφορετικές απόψεις για την περίπτωση της Terri Schiavo. Η Schiavo ήταν η γυναίκα στη Φλόριντα που είχε σοβαρή εγκεφαλική βλάβη και της διακόπηκε η μηχανική υποστήριξη που τη διατηρούσε στη ζωή, μετά από μια νομική μάχη που κράτησε επτά χρόνια. Ο Novella λέει ότι το δικαστήριο είχε δίκιο να θεωρήσει ότι ο νους της Schiavo καθοριζόταν από τον φυσικό της εγκέφαλο.

“Είχε σημαντικά αρκετή εγκεφαλική καταστροφή που ήταν ασύμβατη με την ύπαρξη συνείδησης με οποιονδήποτε σημαντικό τρόπο. Και είναι λογικό να βασίζονται ιατρικές αποφάσεις σε τέτοιου είδους επιστημονικά στοιχεία,” λέει ο Novella. “Εάν επιπλέον θέλει κανείς να φέρει ηθικά ζητήματα στο όλο θέμα, η υπόθεση είναι κάπως διαφορετική. Όπως ξέρετε, η επιστήμη δεν κάνει ηθικές αποφάσεις για εμάς. Απλώς μας δίνει τις πληροφορίες για τις ηθικές μας επιλογές.”

Ο Egnor υποστηρίζει ότι η δικαστική απόφαση ήταν λανθασμένη διότι δεν υπάρχει κάποιος επιστημονικός τρόπος ελέγχου που μπορεί να ανιχνεύσει την παρουσία ενός νου. Εξάλλου, ανέκδοτα στοιχεία υποδηλώνουν πως ακόμα και όταν ο εγκέφαλος παύει να λειτουργεί, ο νους μπορεί να συνεχίζει να υπάρχει, συμπληρώνει ο Egnor. Αυτά τα στοιχεία συνήθως σχετίζονται με άτομα που έχουν έρθει κοντά στην κατάσταση του θανάτου.

“Τα άτομα αυτά ήταν σε θέση να έχουν νοητικές λειτουργίες κατά τη διάρκεια που είχαν καρδιακή προσβολή, όταν στο καρδιογράφημα δεν φαινόταν δραστηριότητα και κάποιες φορές, ακόμα και όταν δεν υπήρχαν εγκεφαλικά κύματα,” λέει ο Egnor. “Έτσι πιστεύω, ότι υπάρχουν πολύ πραγματικά επιστημονικά στοιχεία για το ότι ο νους σε κάποιες περιστάσεις μπορεί να υπάρχει χωρίς έναν λειτουργικό εγκέφαλο.”

Οι νευροεπιστήμονες που ασπάζονται τον Δαρβινισμό λένε ότι σε τέτοιες περιπτώσεις ο εγκέφαλος εξακολουθεί να λειτουργεί, ακόμα και αν τα ηλεκτρικά σήματά του είναι δύσκολο να ανιχνευτούν.

Ωστόσο, τόσο ο Egnor όσο και ο Novella συμφωνούν σε ένα πράγμα: Το αποτέλεσμα της διαφωνίας σχετικά με τον νου και τον εγκέφαλο θα έχει μια προφανή επίδραση σε οτιδήποτε, από το τι διδάσκονται οι μαθητές και οι φοιτητές, μέχρι το πώς παίρνονται οι αποφάσεις στο τέλος της ζωής.

Πηγή: Μετάφραση – Απόδοση – Σχολιασμός: esoterica.gr, npr.org