ΦΑΝΟΥΛΑ ΑΡΓΥΡΟΥ
Ερευνήτρια/Δημοσιογράφος, Λονδίνο
Από τα νέα βρετανικά έγγραφα αποκαλύπτεται ότι ο συγγραφέας του μίνι-πακέτου Ντενκτάς για το…
Βαρώσι ήταν ο ο Αμερικανός αξιωματούχος στη Γραμματεία του ΟΗΕ George Sherry. Γράφει η σχετική αναφορά, ημερ. 22 Νοεμβρίου 1983, από την Ουάσιγκτον προς το Φόρειν Όφις:
«… Ο Σέρμαν (Αμερικανός στο Στέιτ Ντεπάρτμεντ) είπε ότι ο Σιέρι (Γραμματεία ΟΗΕ) τους παρέδωσε μήνυμα από τον Γενικό Γραμματέα στις 19 Νοεμβρίου, ζητώντας από τους Αμερικανούς να πιέσουν τους Έλληνες και τους Ελληνοκυπρίους να μην απορρίψουν τις προτάσεις Ντενκτάς. Ο Σιέρι ισχυρίστηκε ότι η προσφορά Ντενκτάς ήταν έμπνευση της Άγκυρας (το Στέιτ Ντεπάρτμεντ δεν έχει επιβεβαίωση τούτου) και γι’ αυτό άξιζε διπλά να το τρέξουμε.
Ο Γενικός Γραμματέας θα επέμενε, ως ένα επιπρόσθετο ζαχαρωτό για τους Ελληνοκύπριους, όπως το πακέτο είναι μη αναστρέψιμο, δηλαδή τα Η.Ε. να συνεχίσουν να εγγυώνται τη διοίκηση των Βαρωσίων και του αεροδρομίου Λευκωσίας μέχρι να βρεθεί συμφωνημένη λύση. Ο Σιέρι είχε προσωπικό ενδιαφέρον, καθώς ο ίδιος ήταν ο συγγραφέας του μίνι-πακέτου πάνω στο οποίο βασιζόταν η προσφορά του Ντενκτάς, όμως επέμενε ότι η προσέγγισή του είχε την πλήρη υποστήριξη του Γενικού Γραμματέα. Η συζήτηση των Αμερικανών με τον Κυπριανού είχε διαμορφωθεί καταλλήλως, ούτως ώστε να ληφθούν υπόψη αυτές οι απόψεις…».
Σημειώνεται ότι το 1964 ο George L. Sherry υπηρέτησε ως ανώτερος πολιτικός σύμβουλος της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο, από το 1978 μέχρι το 1984 ως επικεφαλής του Ειδικού Τμήματος Πολιτικών Θεμάτων του ΟΗΕ και το 1984 προήχθη στη θέση του Βοηθού Γενικού Γραμματέα. Αφυπηρέτησε το 1985. Γεννήθηκε στην Πολωνία, η οικογένειά του ήταν ρωσικής καταγωγής. Πέθανε τον Οκτώβριο του 2011.
Η Ελλάδα αρνείται συμμετοχή στην Τριμερή
Στις 17 Νοεμβρίου 1983 η βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα ενημέρωσε το Λονδίνο ότι η ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε την πρόταση της Βρετανίας για συμμετοχή σε τριμερή βάση της Συνθήκης Εγγυήσεως, τονίζοντας ότι ήταν αδύνατο για αντιπροσώπους της ελληνικής Κυβέρνησης να συμμετάσχουν σε συζητήσεις για το Κυπριακό με αντιπροσώπους της τουρκικής κυβέρνησης, ενόσω μεγάλο μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας παρέμενε υπό τουρκική κατοχή από τα τουρκικά στρατεύματα.
Όμως η ελληνική Κυβέρνηση μπορούσε να συμμετάσχει σε διμερείς διαβουλεύσεις με τη βρετανική Κυβέρνηση με στόχο την εξερεύνηση πιθανοτήτων για λύση της κυπριακής κρίσης. Παράλληλα δεν θα είχε ένσταση αν η βρετανική κυβέρνηση έκανε το ίδιο και για τον ίδιο λόγο με την τουρκική κυβέρνηση. Σημειώνεται ότι και η κυπριακή κυβέρνηση απέρριψε την Τριμερή.
Δήλωση Μουμπάζ Σοϊζάλ
Σύμφωνα με τηλεγράφημα από την Άγκυρα προς το Φόρειν Όφις (16 Νοεμβρίου 1983) για τα γραφόμενα του τουρκικού Τύπου σχετικά με τη μονομερή ανακήρυξη Ντενκτάς, σημείωσε ότι ο Τύπος παρουσιάστηκε με έναν βαθμό ρεαλισμού όταν έγραψε πως α) το πρόβλημα αναγνώρισης του νέου «κράτους» θα πλανάται για πολλά χρόνια στο μέλλον, β) το ελληνικό λόμπυ στις ΗΠΑ θα προκαλέσει μάξιμουμ προβλήματα σε σχέση με τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς Τουρκία, γ) η Τουρκία θα αντιμετωπίσει πολύ περισσότερες δυσκολίες στην ομαλοποίηση σχέσεων με την ΕΟΚ και το Συμβούλιο της Ευρώπης… και έβαλε σε δύσκολη θέση την επόμενη κυβέρνηση Οζάλ…
Σε μια άλλη νότα, όμως, έγραψαν ότι η κίνηση Ντενκτάς τελικά θα έθετε τις διαπραγματεύσεις στη βάση της ισότητας. Ο Μ. Σοϊζάλ, ο οποίος ήταν στενά αναμεμειγμένος με το Κυπριακό για χρόνια και υποστήριζε προ πολλού τη μονομερή ανακήρυξη, είπε ότι «τώρα είναι η ώρα για τους Τουρκοκύπριους, έχοντας ξεπεράσει την ψυχολογική κίνηση της ανακήρυξης της ισότητάς του, να προσβλέπουν προς μια συνθηκολόγηση και συμφιλίωση». Και συμπλήρωσε η αναφορά πως «τίποτα από αυτά δεν αναγνωρίζει την ανάγκη να ληφθεί υπόψη ο αναπόφευκτος θυμός και απόγνωση των Ελληνοκυπρίων».
Η στάση Ντενκτάς
Ενημέρωση από την Ουάσιγκτον προς το Φόρειν Όφις (17 Νοεμβρίου 1983) έλεγε ότι οι Αμερικανοί θα συνέχιζαν να πιέζουν τους Τουρκοκυπρίους να ανατρέψουν την απόφασή τους και το ίδιο θα έκαναν και με τους Τούρκους, όμως κατά τη γνώμη τους οι πιθανότητες ήσαν μηδαμινές. Άξιζε όμως να εξετάσουν κατά πόσον η απόφαση του Ντενκτάς θα άνοιγε νέες διαπραγματευτικές πιθανότητες. Η ετοιμότητά του να ανοίξει τα Βαρώσια για επανεγκατάσταση Ελληνοκυπρίων και να συμφωνήσει στο άνοιγμα του διεθνούς αερολιμένα πρόσφερε ευκαιρίες που έπρεπε να συζητούσαν περαιτέρω (Βρετανοί και Αμερικανοί μεταξύ τους).
Δεν ήταν όμως ξεκάθαρο κατά πόσον το κίνητρο του Ντενκτάς ήταν για εκτόνωση της αρνητικής διεθνούς αντίδρασης στη μονομερή του ανακήρυξη ή για να σηματοδοτήσει ένα γνήσιο ενδιαφέρον για νέες διαπραγματεύσεις… Οι Αμερικανοί είπαν στους Βρετανούς ότι οι ίδιοι (ΗΠΑ) δεν είχαν διάθεση να ηγηθούν διπλωματικών διαπραγματεύσεων ή να πιέσουν το Ηνωμένο Βασίλειο για κάτι τέτοιο. Συμφωνούσαν πλήρως ότι έπρεπε να αφήσουν τον Γενικό Γραμματέα να ηγηθεί. Και να δρουν μαζί προς υποστήριξη των προσπαθειών του… Ήταν αναμενόμενο, όμως, ότι θα αντιμετώπιζαν δυνατές πιέσεις από τους Ελληνο-Αμερικανούς…
Συγκρατήστε τους Έλληνες
Σε μιαν άλλη αναφορά (ημερ. 18 Νοεμβρίου 1983) για το ίδιο θέμα, ο Αμερικανός αξιωματούχος Eagleburger είπε στους Βρετανούς ότι έβλεπε την ανάγκη να συγκρατούσαν τους Έλληνες από τυχόν άσοφες κινήσεις. Εισηγήθηκε ότι οι Βρετανοί ήσαν σε πολύ καλύτερη θέση από τους Αμερικανούς να προσέγγιζαν τους Έλληνες με σκοπό να μετριάσουν την αντίδρασή τους στις τουρκικές ενέργειες, ενώ οι ίδιοι (Αμερικανοί) είχαν περισσότερη επιρροή πάνω στην Άγκυρα… Συμπωματικά ο Eagleburger εμφανίστηκε να εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο όπως και ο Τούρκος Μ. Σοϊζάλ όταν είπε ότι «τώρα που οι Τουρκοκύπριοι κατόρθωσαν την ισότητά τους με τους Ελληνοκυπρίους ίσως να νιώθουν ψυχολογικά πιο εύκολοι για περαιτέρω συνομιλίες»!
Οδηγίες Χάου για το ψήφισμα της Κοινοπολιτείας
Ενδιαφέρον έχουν, εν τω μεταξύ, και οι οδηγίες που έδωσε ο Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέφρυ Χάου στις 21 Νοεμβρίου 2013 στη βρετανική αντιπροσωπία που βρισκόταν στο Νέο Δελχί για τη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας. Αφού τους ενημέρωσε για το ψήφισμα 541/1983 και ότι οι Τούρκοι δέχθηκαν να λάβουν μέρος στην πρόταση της Βρετανίας για διαβούλευση των εγγυητριών δυνάμεων ενώ οι Έλληνες δεν δέχονταν ενόσω τα τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται στην Κύπρο, τους τόνισε τα εξής:
«Τα συμφέροντά μας σε σχέση με τις βρετανικές κυρίαρχες περιοχές απαιτούν όπως επιδείξουμε κάποια συμπάθεια προς τους Ελληνοκυπρίους. Όμως τα ευρύτερά μας συμφέροντα είναι να μην αποξενώσουμε την Τουρκία από τη Δύση, και η τάση των Ελληνοκυπρίων να υπερβάλλουν την υποστήριξη μας προς αυτούς, απαιτούν όπως εμείς δεν παίρνουμε πλήρως την πλευρά τους και αποφεύγουμε π.χ. την πλήρη καταδίκη της Τουρκίας στη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας. Θα πρέπει να εργασθείτε στη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας για μιαν ανακοίνωση, η οποία πλησιάζει όσο περισσότερο γίνεται δυνατό τη γλώσσα που ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας».
«… Ο Σέρμαν (Αμερικανός στο Στέιτ Ντεπάρτμεντ) είπε ότι ο Σιέρι (Γραμματεία ΟΗΕ) τους παρέδωσε μήνυμα από τον Γενικό Γραμματέα στις 19 Νοεμβρίου, ζητώντας από τους Αμερικανούς να πιέσουν τους Έλληνες και τους Ελληνοκυπρίους να μην απορρίψουν τις προτάσεις Ντενκτάς. Ο Σιέρι ισχυρίστηκε ότι η προσφορά Ντενκτάς ήταν έμπνευση της Άγκυρας (το Στέιτ Ντεπάρτμεντ δεν έχει επιβεβαίωση τούτου) και γι’ αυτό άξιζε διπλά να το τρέξουμε.
Ο Γενικός Γραμματέας θα επέμενε, ως ένα επιπρόσθετο ζαχαρωτό για τους Ελληνοκύπριους, όπως το πακέτο είναι μη αναστρέψιμο, δηλαδή τα Η.Ε. να συνεχίσουν να εγγυώνται τη διοίκηση των Βαρωσίων και του αεροδρομίου Λευκωσίας μέχρι να βρεθεί συμφωνημένη λύση. Ο Σιέρι είχε προσωπικό ενδιαφέρον, καθώς ο ίδιος ήταν ο συγγραφέας του μίνι-πακέτου πάνω στο οποίο βασιζόταν η προσφορά του Ντενκτάς, όμως επέμενε ότι η προσέγγισή του είχε την πλήρη υποστήριξη του Γενικού Γραμματέα. Η συζήτηση των Αμερικανών με τον Κυπριανού είχε διαμορφωθεί καταλλήλως, ούτως ώστε να ληφθούν υπόψη αυτές οι απόψεις…».
Σημειώνεται ότι το 1964 ο George L. Sherry υπηρέτησε ως ανώτερος πολιτικός σύμβουλος της Ειρηνευτικής Δύναμης στην Κύπρο, από το 1978 μέχρι το 1984 ως επικεφαλής του Ειδικού Τμήματος Πολιτικών Θεμάτων του ΟΗΕ και το 1984 προήχθη στη θέση του Βοηθού Γενικού Γραμματέα. Αφυπηρέτησε το 1985. Γεννήθηκε στην Πολωνία, η οικογένειά του ήταν ρωσικής καταγωγής. Πέθανε τον Οκτώβριο του 2011.
Η Ελλάδα αρνείται συμμετοχή στην Τριμερή
Στις 17 Νοεμβρίου 1983 η βρετανική πρεσβεία στην Αθήνα ενημέρωσε το Λονδίνο ότι η ελληνική Κυβέρνηση αρνήθηκε την πρόταση της Βρετανίας για συμμετοχή σε τριμερή βάση της Συνθήκης Εγγυήσεως, τονίζοντας ότι ήταν αδύνατο για αντιπροσώπους της ελληνικής Κυβέρνησης να συμμετάσχουν σε συζητήσεις για το Κυπριακό με αντιπροσώπους της τουρκικής κυβέρνησης, ενόσω μεγάλο μέρος της Κυπριακής Δημοκρατίας παρέμενε υπό τουρκική κατοχή από τα τουρκικά στρατεύματα.
Όμως η ελληνική Κυβέρνηση μπορούσε να συμμετάσχει σε διμερείς διαβουλεύσεις με τη βρετανική Κυβέρνηση με στόχο την εξερεύνηση πιθανοτήτων για λύση της κυπριακής κρίσης. Παράλληλα δεν θα είχε ένσταση αν η βρετανική κυβέρνηση έκανε το ίδιο και για τον ίδιο λόγο με την τουρκική κυβέρνηση. Σημειώνεται ότι και η κυπριακή κυβέρνηση απέρριψε την Τριμερή.
Δήλωση Μουμπάζ Σοϊζάλ
Σύμφωνα με τηλεγράφημα από την Άγκυρα προς το Φόρειν Όφις (16 Νοεμβρίου 1983) για τα γραφόμενα του τουρκικού Τύπου σχετικά με τη μονομερή ανακήρυξη Ντενκτάς, σημείωσε ότι ο Τύπος παρουσιάστηκε με έναν βαθμό ρεαλισμού όταν έγραψε πως α) το πρόβλημα αναγνώρισης του νέου «κράτους» θα πλανάται για πολλά χρόνια στο μέλλον, β) το ελληνικό λόμπυ στις ΗΠΑ θα προκαλέσει μάξιμουμ προβλήματα σε σχέση με τη στρατιωτική βοήθεια των ΗΠΑ προς Τουρκία, γ) η Τουρκία θα αντιμετωπίσει πολύ περισσότερες δυσκολίες στην ομαλοποίηση σχέσεων με την ΕΟΚ και το Συμβούλιο της Ευρώπης… και έβαλε σε δύσκολη θέση την επόμενη κυβέρνηση Οζάλ…
Σε μια άλλη νότα, όμως, έγραψαν ότι η κίνηση Ντενκτάς τελικά θα έθετε τις διαπραγματεύσεις στη βάση της ισότητας. Ο Μ. Σοϊζάλ, ο οποίος ήταν στενά αναμεμειγμένος με το Κυπριακό για χρόνια και υποστήριζε προ πολλού τη μονομερή ανακήρυξη, είπε ότι «τώρα είναι η ώρα για τους Τουρκοκύπριους, έχοντας ξεπεράσει την ψυχολογική κίνηση της ανακήρυξης της ισότητάς του, να προσβλέπουν προς μια συνθηκολόγηση και συμφιλίωση». Και συμπλήρωσε η αναφορά πως «τίποτα από αυτά δεν αναγνωρίζει την ανάγκη να ληφθεί υπόψη ο αναπόφευκτος θυμός και απόγνωση των Ελληνοκυπρίων».
Η στάση Ντενκτάς
Ενημέρωση από την Ουάσιγκτον προς το Φόρειν Όφις (17 Νοεμβρίου 1983) έλεγε ότι οι Αμερικανοί θα συνέχιζαν να πιέζουν τους Τουρκοκυπρίους να ανατρέψουν την απόφασή τους και το ίδιο θα έκαναν και με τους Τούρκους, όμως κατά τη γνώμη τους οι πιθανότητες ήσαν μηδαμινές. Άξιζε όμως να εξετάσουν κατά πόσον η απόφαση του Ντενκτάς θα άνοιγε νέες διαπραγματευτικές πιθανότητες. Η ετοιμότητά του να ανοίξει τα Βαρώσια για επανεγκατάσταση Ελληνοκυπρίων και να συμφωνήσει στο άνοιγμα του διεθνούς αερολιμένα πρόσφερε ευκαιρίες που έπρεπε να συζητούσαν περαιτέρω (Βρετανοί και Αμερικανοί μεταξύ τους).
Δεν ήταν όμως ξεκάθαρο κατά πόσον το κίνητρο του Ντενκτάς ήταν για εκτόνωση της αρνητικής διεθνούς αντίδρασης στη μονομερή του ανακήρυξη ή για να σηματοδοτήσει ένα γνήσιο ενδιαφέρον για νέες διαπραγματεύσεις… Οι Αμερικανοί είπαν στους Βρετανούς ότι οι ίδιοι (ΗΠΑ) δεν είχαν διάθεση να ηγηθούν διπλωματικών διαπραγματεύσεων ή να πιέσουν το Ηνωμένο Βασίλειο για κάτι τέτοιο. Συμφωνούσαν πλήρως ότι έπρεπε να αφήσουν τον Γενικό Γραμματέα να ηγηθεί. Και να δρουν μαζί προς υποστήριξη των προσπαθειών του… Ήταν αναμενόμενο, όμως, ότι θα αντιμετώπιζαν δυνατές πιέσεις από τους Ελληνο-Αμερικανούς…
Συγκρατήστε τους Έλληνες
Σε μιαν άλλη αναφορά (ημερ. 18 Νοεμβρίου 1983) για το ίδιο θέμα, ο Αμερικανός αξιωματούχος Eagleburger είπε στους Βρετανούς ότι έβλεπε την ανάγκη να συγκρατούσαν τους Έλληνες από τυχόν άσοφες κινήσεις. Εισηγήθηκε ότι οι Βρετανοί ήσαν σε πολύ καλύτερη θέση από τους Αμερικανούς να προσέγγιζαν τους Έλληνες με σκοπό να μετριάσουν την αντίδρασή τους στις τουρκικές ενέργειες, ενώ οι ίδιοι (Αμερικανοί) είχαν περισσότερη επιρροή πάνω στην Άγκυρα… Συμπωματικά ο Eagleburger εμφανίστηκε να εκφράζεται με τον ίδιο τρόπο όπως και ο Τούρκος Μ. Σοϊζάλ όταν είπε ότι «τώρα που οι Τουρκοκύπριοι κατόρθωσαν την ισότητά τους με τους Ελληνοκυπρίους ίσως να νιώθουν ψυχολογικά πιο εύκολοι για περαιτέρω συνομιλίες»!
Οδηγίες Χάου για το ψήφισμα της Κοινοπολιτείας
Ενδιαφέρον έχουν, εν τω μεταξύ, και οι οδηγίες που έδωσε ο Υπ. Εξωτερικών και Κοινοπολιτείας Τζέφρυ Χάου στις 21 Νοεμβρίου 2013 στη βρετανική αντιπροσωπία που βρισκόταν στο Νέο Δελχί για τη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας. Αφού τους ενημέρωσε για το ψήφισμα 541/1983 και ότι οι Τούρκοι δέχθηκαν να λάβουν μέρος στην πρόταση της Βρετανίας για διαβούλευση των εγγυητριών δυνάμεων ενώ οι Έλληνες δεν δέχονταν ενόσω τα τουρκικά στρατεύματα βρίσκονται στην Κύπρο, τους τόνισε τα εξής:
«Τα συμφέροντά μας σε σχέση με τις βρετανικές κυρίαρχες περιοχές απαιτούν όπως επιδείξουμε κάποια συμπάθεια προς τους Ελληνοκυπρίους. Όμως τα ευρύτερά μας συμφέροντα είναι να μην αποξενώσουμε την Τουρκία από τη Δύση, και η τάση των Ελληνοκυπρίων να υπερβάλλουν την υποστήριξη μας προς αυτούς, απαιτούν όπως εμείς δεν παίρνουμε πλήρως την πλευρά τους και αποφεύγουμε π.χ. την πλήρη καταδίκη της Τουρκίας στη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας. Θα πρέπει να εργασθείτε στη διάσκεψη της Κοινοπολιτείας για μιαν ανακοίνωση, η οποία πλησιάζει όσο περισσότερο γίνεται δυνατό τη γλώσσα που ψηφίσματος του Συμβουλίου Ασφαλείας».
(Σημείωση γράφουσας. Εδώ εξηγείται και γιατί αρνήθηκαν οι Βρετανοί την απαίτηση της δικής μας πλευράς όπως αντικατασταθεί στο ψήφισμα η λέξη “deplores” με τη λέξη “condemns” ).
www.sigmalive.com