Ανοιχτή επιστολή για την προάσπιση της ενιαίας τιμής στα βιβλία, έστειλε η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου, με αφορμή την…
«Γίνεται τελευταία λόγος για κατάργηση των προστατευτικών διατάξεων που αφορούν το βιβλίο, πράγμα που σε απλά ελληνικά σημαίνει κατάργηση της ενιαίας τιμής. Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου εκφράζει την απόλυτη αντίθεσή της σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο, το οποίο θα αποτελέσει τη χαριστική βολή για το ποιοτικό βιβλίο και για όσους εκδότες, βιβλιοπώλες και πνευματικούς δημιουργούς το υπηρετούν. Και εξηγούμε το γιατί:
Η ενιαία τιμή του βιβλίου, που ξεκίνησε από την πρωτοπόρο στο θέμα αυτό Γαλλία, έχει διττό σκοπό: να εξορθολογήσει την αγορά και να προστατεύσει και ενισχύσει τον πλουραλισμό στον χώρο του βιβλίου. Πιο συγκεκριμένα, να προστατεύσει το σοβαρό και δύσκολο άρα αντιεμπορικό βιβλίο, το οποίο είναι το στοιχείο που προάγει την παιδεία, τον πολιτισμό και άρα το δημοκρατικό πολίτευμα. Επιπλέον, ας γίνει σε όλους σαφές πως η ενιαία τιμή αφορά ένα μέρος της εκδοτικής παραγωγής και όχι το μεγαλύτερο, διότι περιλαμβάνει μόνο τα βιβλία εκείνα που τυπώθηκαν εντός της τελευταίας διετίας.
Όποιος πιστεύει ότι το βιβλίο, σ’ όλη του την παραγωγή και τον πλουραλισμό, αποτελεί ελεύθερη έκφραση που ούτε πρέπει να υποτάσσεται σε ιδεολογίες, ούτε πρέπει να δημιουργείται σε καθεστώς ασφυκτικών πιέσεων της αγοράς, έχει πολλούς λόγους να υποστηρίξει την ύπαρξη της ενιαίας τιμής.
Η ενιαία τιμή ισχύει σήμερα στις εξής χώρες:
• Γαλλία (από το 1981, ο οποίος επεκτάθηκε το 2011 και για τα ebooks)
• Γερμανία (νόμος του 1887 που αντικαταστάθηκε με νεότερο νόμο του
2002)
• Ισπανία (από το 1975)
• Ιταλία (από το 2005)
• Δανία (από το 2001)
• Ολλανδία (από το 2005)
• Πορτογαλία (από το 1996)
• Αυστρία (από το 2000)
• Βέλγιο
• Λουξεμβούργο
• Ιαπωνία (από το 2008)
• Μεξικό (από το 2008)
• Αργεντινή (από το 2001)
• Νότια Κορέα (από το 2002)
• Νορβηγία, Ουγγαρία και Σλοβενία (συμφωνία μεταξύ εκδοτών και βιβλιοπωλών)
Ο νομοθέτης πιστεύει, και αυτό πιστεύουμε και εμείς, ότι, για να διατηρηθεί η πολυμορφία πρέπει να ενισχυθούν όλοι οι διαθέτες βιβλίων, από τους μικρότερους ως τους μεγαλύτερους. Είναι γνωστό ότι οι μεγάλες αλυσίδες, που ενδιαφέρονται για την ταχεία ανάπτυξή τους και στηρίζονται σε κεφάλαια που απαιτούν ταχεία απόδοση, επιδιώκουν αφενός μεν να διαθέτουν βιβλία ταχείας κυκλοφορίας, τα γνωστά «bestsellers», και αφετέρου να προσελκύσουν όσο το δυνατό μεγαλύτερο κοινό.
Χωρίς την ενιαία τιμή, οι μεγάλες αλυσίδες, εφόσον έχουν τη δυνατότητα να κάνουν μεγαλύτερες εκπτώσεις και να τις διαφημίζουν αναλόγως, κατορθώνουν σε μεγάλο βαθμό να παίρνουν την πελατεία των μικρών βιβλιοπωλείων, με τελικό αποτέλεσμα πολλά από αυτά να κλείνουν. Συχνά μάλιστα κλείνουν τα μικρά βιβλιοπωλεία που διευθύνονται από ανθρώπους που αγαπούν το βιβλίο, που οι ίδιοι έχουν πνευματικά ενδιαφέροντα και ανάλογη παιδεία. Σ’ αυτήν όμως την περίπτωση, βιβλία με μικρή κυκλοφορία, τα οποία ο εκδότης θα διέθετε σ’ ένα μεγάλο αριθμό βιβλιοπωλείων, αυτομάτως γίνονται ζημιογόνα για την εκδοτική επιχείρηση με αποτέλεσμα να μην εκδίδονται. Έσχατη συνέπεια μιας τέτοιας κατάστασης θα είναι να καταντήσει ο εκδότης να εκδίδει βιβλία κατά παραγγελία των μεγάλων αλυσίδων. Δεν θα αργήσουν ίσως να δημιουργηθούν και ομάδες εργασίας που θα παράγουν βιβλία κατά ορισμένα πρότυπα.
Τα παραδείγματα από τις χώρες όπου δεν υφίσταται ενιαία τιμή είναι αποκαλυπτικά: στην Αγγλία, μέσα σε μία τετραετία, τα ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία από 1.800 μειώθηκαν σε 1.280. Ιδιαίτερα εντυπωσιακό είναι ότι η αλυσίδα Borders με 69 βιβλιοπωλεία στην Αγγλία, 686 στις ΗΠΑ και 19.500 εργαζόμενους χρεοκόπησε λόγω του ανηλεούς πολέμου τιμών (κυρίως εναντίον της Amazon) προκειμένου να συγκρατήσει το μερίδιο της αγοράς που έχανε από το ηλεκτρονικό εμπόριο. Για τους ίδιους λόγους ο Waterstones, με 288 βιβλιοπωλεία και 4.500 εργαζόμενους, ήταν στα πρόθυρα χρεοκοπίας και διεσώθη διότι αγοράστηκε από Ρώσο δισεκατομμυριούχο και η Barnes and Noble, ιστορική φίρμα με 1.360 βιβλιοπωλεία στις ΗΠΑ, έχει συρρικνωθεί στα 675 και αναζητά χρηματοδότες.
Υπάρχει επίσης ο ισχυρισμός ότι τάχα η κατάργηση της ενιαίας τιμής θα κάνει το βιβλίο φθηνότερο. Υπάρχει άλλος ισχυρισμός πως την εποχή της οικονομικής απελευθέρωσης η ενιαία τιμή τάχα καταργεί τον ανταγωνισμό. Και τα δύο επιχειρήματα είναι έωλα. Μελέτες που έγιναν από το ΕΚΕΒΙ μετά τα πρώτα έτη εφαρμογής της ενιαίας τιμής αποδεικνύουν ότι οι τιμές όχι μόνο δεν ανέβηκαν, αλλά συγκρατήθηκαν σε χαμηλά επίπεδα (παρακαλούμε δείτε αριθμητικό παράδειγμα στο Παράρτημα 1, καθώς επίσης και εικόνα των τιμών της Amazon στο Παράρτημα 2)
Επιπλέον, ο ανταγωνισμός δεν καταργείται – υπάρχει μεταξύ των εκδοτών. Η Ελλάδα είναι μια πολύ μικρή αγορά, ο Έλληνας εκδότης δεν κάνει εύκολη απόσβεση του κόστους του, λόγω του περιορισμένου αναγνωστικού κοινού. Κάθε εκδότης προσπαθεί να εκδώσει το καλύτερο βιβλίο και στη χαμηλότερη τιμή, ενώ παράλληλα επιβαρύνεται και με έξοδα μετάφρασης. Αν κάποιος τον αναγκάζει να ανεβάζει τις τιμές, αυτός είναι εκείνος που του ζητάει μεγαλύτερες εκπτώσεις. Και αν αυτός που ζητάει μεγαλύτερες εκπτώσεις στη συνέχεια κάνει εκπτώσεις στο κοινό, τότε πρόκειται για μια δημιουργία φούσκας που κάποιος την προκαλεί και στη συνέχεια την τρυπάει για να ξεφουσκώσει αποβλέποντας στο προσωπικό του συμφέρον.
Στο πνεύμα των παραπάνω στην Ελλάδα ψηφίστηκε ο σχετικός νόμος (2557 -24/12/1997, ΦΕΚ 271, τεύχος 1, άρθρο 1 παρ. 3 & Υπουργική Απόφαση, αριθμός ΥΠΠΟ / Γραμματ./α/ Φ33/7666, ΦΕΚ 215, τεύχος 2, 06/03/1998), ο οποίος παρά τις ατέλειές του λειτούργησε μέχρι τώρα. Σήμερα, αντί να προσπαθούμε να ενισχύσουμε και να βελτιώσουμε τον νόμο αυτό, ακούμε πως ενδέχεται να καταργηθεί.
Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου θεωρεί πως οποιαδήποτε διατάραξη του συστήματος της ενιαίας τιμής θα έχει ως αποτέλεσμα:
• να πληγεί το βιβλίο, και ιδιαίτερα το σοβαρό βιβλίο
• να πληγεί ο πολιτισμός στη χώρα μας
• να ματαιωθεί η προσπάθεια που κάνουν οι εκδότες να φέρουν το κοινό σε επαφή με σπουδαία, πλην όμως αντιεμπορικά, έργα
• να κλείσουν επιχειρήσεις
• να μείνουν χωρίς δουλειά χιλιάδες εργαζομένων
• να μην εισπράττει το κράτος φόρους, ΦΠΑ και όλα τα παρεπόμενα
Η ενιαία τιμή προστατεύει όλα τα παραπάνω και, το σημαντικότερο, προστατεύει τον πλουραλισμό και την ελεύθερη διάδοση ιδεών.
Η Ένωση Ελληνικού Βιβλίου καλεί, τον κόσμο του βιβλίου, την πανεπιστημιακή κοινότητα, τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων της εκπαίδευσης, τα πολιτικά κόμματα, κάθε ενεργό πολίτη αυτής της χώρας, να πάρουν θέση υπέρ της ενιαίας τιμής.