Από το κακό στο χειρότερο πάει μια από τις μεγαλύτερες – και στρατηγικής σημασίας για την ελληνική οικονομία – επιχειρήσεις της χώρας. Τα τραγικά αποτελέσματα που εμφανίζουν τα Ελληνικά Πετρέλαια (ΕΛΠΕ) δημιουργούν….
Η συνισταμένη των αναλύσεων υποδεικνύει το μοντέλο διοίκησης της εταιρείας, το οποίο, παρότι αποτυχημένο, συνεχίζει να ορίζει τη μοίρα των ΕΛΠΕ. Όπως υποδεικνύουν τα… στάνταρ κάθε επιχείρησης, ένας μάνατζερ του ιδιωτικού τομέα σαφώς και θα είχε πάει στο… σπίτι του, εάν η επιχείρηση, την οποία διαχειρίζεται, παρουσίαζε ζημιές της τάξης των 173 εκατ. ευρώ το εξάμηνο.
Κι όμως, στην περίπτωση των – θεωρητικά τουλάχιστον – κρατικών ΕΛΠΕ αυτό μπορεί να είναι αλήθεια τόσο για την επιχείρηση όσο και για τον επικεφαλής της Γιάννη Κωστόπουλο, που ασκεί το μάνατζμεντ της επιχείρησης από τις αρχές της περασμένης δεκαετίας, θεωρείται μια «ιερή αγελάδα» στην ελληνική ενεργειακή πιάτσα και «βασιλεύει» με… πέντε πρωθυπουργούς. Τα ερωτήματα όμως πληθαίνουν μετά τα αποτελέσματα αυτά, τα οποία, όπως λένε στην αγορά, έπαιξαν και σημαντικό ρόλο στην αναβολή της αποκρατικοποίησης της εταιρίας προς το… «βάθος» του 2014:
• Πώς καλύπτεται το δημόσιο συμφέρον από τέτοιες επιδόσεις, που μάλιστα έχουν παρατηρηθεί συχνά σε βάθος χρόνου;
• Ασκεί το κράτος, μέσω του ΥΠΕΚΑ, τον απαιτούμενο έλεγχο στις δραστηριότητες και τη διοίκηση της εταιρείας ή αυτή λειτουργεί ως κράτος εν κράτει; Τι λέει επ’ αυτού ο υπουργός Γιάννης Μανιάτης;
• Τι λένε, επίσης, ο πρωθυπουργός Αντώνης Σαμαράς και ο αντιπρόεδρος της κυβέρνησης Ευάγγελος Βενιζέλος;
• Πώς φτάσαμε στην τελευταία μετοχική σύνθεση και τι προβλήματα διαμορφώνει (και αυτή) στην επιχειρούμενη αποκρατικοποίηση του ομίλου;
Μια ανακοίνωση που εκδόθηκε από τον όμιλο των ΕΛΠΕ στα τέλη Αυγούστου αφιέρωσε ελάχιστες λέξεις για να καταγράψει τις ζημιές του ισολογισμού του εξαμήνου στα 173 εκατ. ευρώ. Αφιέρωσε όμως αρκετές εκατοντάδες για να επιχειρήσει να αντιστρέψει την εικόνα αυτή μιλώντας για αύξηση όγκων πωλήσεων και διπλασιασμό εξαγωγών λόγω λειτουργίας του Διυλιστηρίου Ελευσίνας. Για να καταλήξει ότι ήταν το ιδιαίτερα δυσμενές περιβάλλον διύλισης που επηρέασε αρνητικά την κερδοφορία.
Ένα πρώτο ζήτημα είναι ότι, αφού όλα πήγαν καλά και τόσο οι πωλήσεις όσο και οι εξαγωγές αυξήθηκαν, πώς κατάφερε η διοίκηση να πέσει τόσο έξω… Η ίδια πάντως στην ανακοίνωσή της ανέφερε πως «τα κέρδη επηρεάστηκαν από τις απώλειες αποτίμησης αποθεμάτων λόγω μείωσης των τιμών του αργού, τις αυξημένες αποσβέσεις λόγω των υψηλών επενδύσεων των τελευταίων ετών καθώς και το ιδιαίτερα υψηλό χρηματοοικονομικό κόστος που επηρεάζει το σύνολο των ελληνικών επιχειρήσεων».
Το ερώτημα που μπορεί να υποβάλει ένας απλός πολίτης είναι: Η διοίκηση δεν τα γνώριζε όλα αυτά, ιδιαίτερα όταν και το πρώτο τρίμηνο ήταν εξίσου αρνητικό, με ζημιές μετά από φόρους ύψους 78 εκατ. ευρώ, έναντι κερδών 71 εκατ. κατά την αντίστοιχη περυσινή περίοδο;
Θεωρητικά θα έπρεπε να τα γνωρίζει, είναι η απάντηση, αλλά μάλλον το θέμα μας είναι αρκετά… θεωρητικό, αφού τότε η ίδια διοίκηση απέδιδε τις ζημιές του τρίμηνου στη «χειρότερη περίοδο πετρελαίου θέρμανσης των τελευταίων ετών στην Ελλάδα». Εξηγούσε μάλιστα ότι τα αποτελέσματα επιβαρύνθηκαν από την πτώση κατά 70% της κατανάλωσης πετρελαίου θέρμανσης για το σύνολο της χειμερινής περιόδου στην Ελλάδα – ιστορικό χαμηλό – μετά τον πενταπλασιασμό του ειδικού φόρου κατανάλωσης για το πετρέλαιο…
Ακόμη και αυτό να έφταιγε, όμως, οι προσεκτικοί των ισολογισμών παρατήρησαν ότι σημαντική «ευθύνη» για την τραγική εικόνα των ΕΛΠΕ στο τρίμηνο είχε και η πτώση της τιμής του αργού, που μείωσε την αξία των αποθεμάτων. Στα συγκρίσιμα μεγέθη (αφού αφαιρεθεί η επίπτωση των διεθνών τιμών), λοιπόν, οι ζημιές είναι 21 εκατ. ευρώ, έναντι κερδών 45 εκατ. ευρώ.
Το ερώτημα λοιπόν παραμένει: Η διοίκηση δεν είναι υπεύθυνη να «δει» μπροστά και να προφυλάξει την επιχείρηση από τέτοιες καταστάσεις;
Ασφυκτική πίεση
Προφανώς η διοίκηση δεν είχε τέτοιες αγωνίες, αφού στη σχετική του δήλωση ο διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Γιάννης Κωστόπουλος έλεγε τότε ότι «η κατάρρευση της εσωτερικής αγοράς θέτει τις εταιρείες μας στον κλάδο λιανικής εμπορίας υπό ασφυκτική πίεση, επιβεβαιώνοντας την ανάγκη δραστικών αλλαγών στο μοντέλο λειτουργίας τους, με μεγαλύτερη έμφαση στη μείωση του λειτουργικού κόστους».
Με δύο λόγια, θα πρέπει να κόψουμε τους μισθούς και να απολύσουμε κόσμο. Δικαιολογώντας δηλαδή τις μειώσεις αποδοχών που έχουν γίνει την τελευταία περίοδο στον όμιλο των ΕΛΠΕ αλλά και ρίχνοντας δηλαδή… σέντρα για την ανακοίνωση της εθελουσίας εξόδου που ακολούθησε. Πριν όμως φτάσουμε εκεί θα πρέπει να σημειώσουμε τρία σημαντικά ζητήματα:
1 Πρώτον, σχεδόν κανείς δεν ασχολήθηκε με τις ζημιές των ΕΛΠΕ, ούτε καν στον οικονομικό Τύπο. Όταν πρόκειται για δημόσιο οργανισμό, δεν θα πρέπει να υπάρχει έλεγχος; Ή θα πρέπει τα ΕΛΠΕ να γίνουν… Ολυμπιακή για να αρχίσουμε να ψάχνουμε τι πήγε στραβά;
2 Δεύτερον, επίσης κανείς δεν ανέτρεξε στις εκτιμήσεις της ίδιας της διοίκησης (και οι αναλυτές μαζί της) τον Οκτώβριο του 2012 για τα αποτελέσματα του 2013. Την περίοδο εκείνη προέβλεπαν αύξηση της οργανικής ανάπτυξης κατά 40%, με πρόβλεψη για EBITDA 700 εκατ. ευρώ, με τη συνδρομή φυσικά της νέας μονάδας διύλισης.
Όπως είπαμε, στην ανακοίνωση αποτελεσμάτων εξαμήνου δόθηκε βάρος στην αύξηση του όγκου των πωλήσεων και στα EBITDA, σημειώνοντας ότι τα συγκρίσιμα ανήλθαν σε 21 εκατ. ευρώ, αλλά χωρίς να αναφέρεται το ποσό για το περυσινό αντίστοιχο μέγεθος. Ο λόγος είναι ότι και τα προσαρμοσμένα EBITDA αλλά και τα επίπεδα της προσαρμοσμένης κερδοφορίας ήταν πολύ χαμηλότερα από τις μέσες εκτιμήσεις.
Την περίοδο εκείνη όμως η διοίκηση Κωστόπουλου, γνωρίζοντας τα δεδομένα, προχώρησε (στο τέλος Απριλίου 2013) στην έκδοση ομολογιακού δανείου 500 εκατ. ευρώ (με κουπόνι 8%, ας όψονται τα χρηματοοικονομικά…). Η επιτυχία ήταν αναμενόμενη με τη ζήτηση επτά φορές μεγαλύτερη και τις εγγραφές στα 3,5 δισ. ευρώ. Το κρυφό χαρτί της κίνησης ήταν ότι τότε οι επενδυτές δεν ήξεραν τα αποτελέσματα (ούτε του πρώτου τριμήνου) και είχαν ενημέρωση μόνο από τις επίσημες προβλέψεις της διοίκησης και το… copy paste των αναλυτών.
Κυρίως όμως δεν γνώριζαν το αρνητικότερο σκηνικό που θα ακολουθούσε το άκρως αρνητικό σκηνικό του δεύτερου τριμήνου. Τότε ο Κωστόπουλος δήλωνε ότι «η επιτυχημένη ολοκλήρωση της πρώτης έκδοσης ευρωομολόγου στην ιστορία της Ελληνικά Πετρέλαια επιβεβαιώνει την εμπιστοσύνη των διεθνών κεφαλαιαγορών στις προοπτικές και τη στρατηγική της εταιρείας. Η έκδοση έρχεται μετά την ολοκλήρωση του πενταετούς επενδυτικού μας προγράμματος και την εκκίνηση και εμπορική λειτουργία του αναβαθμισμένου διυλιστηρίου Ελευσίνας». Το τι έγινε τελικά το μάθαμε τον Σεπτέμβριο….
3 Τρίτον, ότι, από τις ζημίες των 173 εκατ. ευρώ, τα 95 εκατ. προκύπτουν από τη διαφορά αποτίμησης αποθεμάτων και τα υπόλοιπα 78 εκατ. ευρώ είναι καθαρές λειτουργικές ζημίες. Θέμα που, εκτός από την άστοχη πρόβλεψη για την τιμή του πετρελαίου, θέτει και άμεσο ζήτημα επενδυτικής στρατηγικής.
Προφανώς η χρονική συγκυρία της τεράστιας (2 δισ.) επένδυσης της Ελευσίνας δεν αποδείχθηκε η καλύτερη δυνατή. Και όταν η μονάδα άρχισε να λειτουργεί, τα περιθώρια κέρδους μειώθηκαν δραστικά. Μεταγενέστερα είναι πιθανό οι συνθήκες να αλλάξουν και η μεγάλη επένδυση των ΕΛΠΕ να επιστρέψει σε θετικότερες αποδόσεις. Μέχρι τότε όμως οι μέτοχοι (τόσο το Δημόσιο όσο και οι ιδιώτες και οι ξένοι) βλέπουν ζημιές, την ώρα που είχαν προετοιμαστεί για… μεγαλεία. Όλα αυτά είναι προφανέστατα ζητήματα διοίκησης. Μιας διοίκησης (διευθυντικών στελεχών και μελών Δ.Σ.) που μάλιστα αμείφθηκε με 934.000 ευρώ το πρώτο εξάμηνο.
Η ίδια διοίκηση βέβαια δεν είχε κανένα πρόβλημα να ανακοινώσει προ καιρού εθελουσία έξοδο για την απομάκρυνση έως και 300 εργαζομένων ή του 8% του εργατικού της δυναμικού – κυρίως για διοικητικό προσωπικό. Μάλιστα, στις αιτιάσεις των εργαζομένων, απάντησε υπεροπτικά: «Όπως όλες οι εταιρείες, και τα ΕΛΠΕ βρίσκονται σε μια διαρκή διαδικασία βελτίωσης των υπηρεσιών της στους πελάτες και όλες της οι κινήσεις αποσκοπούν στη βελτίωση της ανταγωνιστικότητας».
Και τι καλύτερο να περιμένει κανείς από μια διοίκηση η οποία το 2011 είχε ζητήσει μειώσεις αποδοχών σε συνάρτηση με πριμ παραγωγικότητας με το αιτιολογικό ότι οι εργαζόμενοι στα ΕΛΠΕ απασχολούνται λιγότερες ημέρες από τους συναδέλφους τους, καθώς οι Έλληνες δουλεύουν 197 μέρες τον χρόνο, στην Ισπανία 211, στην Ιταλία 232, στο Βέλγιο, στην Ολλανδία και τη Γερμανία 244 και σε Ουγγαρία, Ρωσία και Ρουμανία 261 μέρες…
Σημειώνεται ότι τα ΕΛΠΕ απασχολούν περίπου 4.000 άτομα προσωπικό και το 80% αυτών εργάζεται στην Ελλάδα.
Προφανώς στα ΕΛΠΕ επιθυμούν να ασχολείται κανείς μόνο με τις «επιτυχίες» τους και ποτέ με τις αστοχίες. Και φυσικά ούτε λόγος για τα συμβόλαια της διοίκησης.
Μερικά ερωτήματα
Επί τη ευκαιρία, καλό είναι να απαντηθούν από τη διοίκηση των ΕΛΠΕ μερικά ακόμη ερωτήματα:
1 Πόσες δεκάδες εκατομμύρια ευρώ είναι η πίστωση σε κάποιους μεμονωμένους προμηθευτές των ΕΛΠΕ, όταν άλλοι προμηθευτές πιέζονται να πληρώνουν σε ασφυκτικά χρονικά περιθώρια;
2 Αγόρασε η εταιρεία πλοία αμφιβόλου ποιότητας από επιχειρηματία σε τιμές που προκάλεσαν έκπληξη στην αγορά;
3 Γιατί τα ΕΛΠΕ μείωσαν τις εισαγωγές αργού πετρελαίου από τη Λιβύη και προς όφελος τίνος;
Και τέλος: Έχει ενημερωθεί η πολιτική ηγεσία του ΥΠΕΚΑ για τα παραπάνω; Έχει απαντήσεις – πέρα από αυτές που χρωστάει η ίδια η εταιρεία;
Νέο Δ.Σ. αλλά με τα ίδια «κεντρικά» πρόσωπα
Στα τέλη Ιουνίου του 2013, μετά την… εξαιρετική αυτήν οικονομική πορεία, το Δ.Σ. των ΕΛΠΕ τροποποιήθηκε σημαντικά με την ανάδειξη νέου συμβουλίου. Σε αυτό όμως παρέμειναν όλα τα «κεντρικά» πρόσωπα. Το Δημόσιο, που διορίζει επτά μέλη, τοποθέτησε τους Χρήστο – Αλέξη Κομνηνό, Ιωάννη Κωστόπουλο, Ιωάννη Σεργόπουλο, Βασίλειο Νικολετόπουλο, Άγγελο Χατζηδημητρίου, Χρήστο Ραζέλο και Ιωάννη Ράπτη.
Η συμφερόντων της οικογένειας Λάτση μέτοχος εταιρεία «Paneuropean Oil and Industrial Holdings S.A.» τοποθέτησε τους Αχιλλέα Βάρδα και Ανδρέα Σιάμιση. Εκπρόσωποι των εργαζομένων στο Δ.Σ. είναι οι Π. Οφθαλμίδης και Κ. Παπαγιαννόπουλος ενώ από την Ειδική Συνέλευση των Μετόχων της μειοψηφίας αναδείχτηκαν οι Θεόδωρος Πανταλάκης και Σπυρίδων Παντελιάς. Τη δουλειά βέβαια θα φέρουν σε πέρας οι ίδιοι. Δηλαδή τα εκτελεστικά μέλη, που είναι οι Κωστόπουλος, Κομνηνός (από το Δημόσιο), Βάρδας και Σιάμισης (από την οικογένεια Λάτση), με τον πρώτο και τον τελευταίο να έχουν απόλυτο λόγο στις εξελίξεις.
Τα διοικητικά των ΕΛΠΕ ήταν ανέκαθεν μια περίπλοκη υπόθεση. Ο όμιλος Λάτση μπήκε μετοχικά με περίπου 36% στα ΕΛΠΕ με τη συμφωνία του 2003, η οποία προέβλεπε διορισμό της διοίκησης από το Δημόσιο για πέντε χρόνια. Μετά το διάστημα αυτό η συμφωνία όριζε την κατάργηση της δέσμευσης, υπό τον όρο ότι υπάρχει έγκριση από το 50% συν μία μετοχή του συνολικού μετοχικού κεφαλαίου. Από το 2007 οι εταιρείες της οικογένειας Λάτση ελέγχουν σχεδόν το 41% (40,984%) του ομίλου και είναι πλέον μεγαλύτερος μέτοχος από το Δημόσιο, που κατέχει το 35,4%.
Παρ’ όλα αυτά δεν έγινε αλλαγή στο διοικητικό status quo του ομίλου, που ακόμα στηρίζεται στην άτυπη συμφωνία Δημοσίου – Λάτση του 2007, με την επιλογή του Κωστόπουλου για τη θέση του διευθύνοντος συμβούλου. Με δυο λόγια ο Κωστόπουλος συνεχίζει να προτείνεται από το Δημόσιο, να εγκρίνεται από τον Λάτση και να εξυπηρετεί και τις δύο πλευρές… παραμένοντας ο «εγγυητής» της βελούδινης συμφωνίας, που πρακτικά εξυπηρετεί τον μεγαλύτερο μέτοχο. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι πριν από τη συγχώνευση των ΕΛΠΕ με την ΠΕΤΡΟΛΑ ο Κωστόπουλος ήταν εκεί διευθύνων σύμβουλος από το 2001…
Η δαιδαλώδης διοίκηση όσο και η μετοχική ασάφεια ταλαιπωρούσαν ανέκαθεν την υπόθεση της αποκρατικοποίησης των ΕΛΠΕ. Τώρα, με τα άσχημα οικονομικά αποτελέσματα, η κατάσταση είναι χειρότερη, με την αποκρατικοποίηση να πηγαίνει… βαθιά μέσα στο 2014. Γιατί;
Κατ’ αρχάς, ας μην ξεχνάμε ότι τα ΕΛΠΕ ελέγχουν το 35% της ΔΕΠΑ. Στο αρχικό χρονοδιάγραμμα του ΤΑΙΠΕΔ η ιδιωτικοποίηση των ΕΛΠΕ «λογικά» ακολουθούσε τη ΔΕΠΑ, ώστε να μπορέσουν τα ΕΛΠΕ να πουληθούν σε όσο το δυνατόν υψηλότερο τίμημα, έχοντας ενισχύσει την αξία τους μετά τη μεταβίβαση του μεριδίου τους στη ΔΕΠΑ. Η ζημιά που έγινε με τους Ρώσους στη ΔΕΠΑ την άνοιξη και η καθυστέρηση του νέου διαγωνισμού (επίσης για το 2014) ζημιώνει τον όμιλο των ΕΛΠΕ. Ζημιά θεωρείται και η καθυστέρηση της είσπραξης του ποσού (212 εκατ. ευρώ) που αντιστοιχεί στο μερίδιο των ΕΛΠΕ για το 35% που κατέχει εμμέσως στον ΔΕΣΦΑ. Εάν σε αυτό προστεθούν και οι ζημιές, το πράγμα πάει από το κακό στο χειρότερο.
Υπάρχει βέβαια και ένα τελευταίο ερώτημα: Ποιος Έλληνας επενδυτής ή ξένος όμιλος θα ενδιαφερόταν να πάρει το 35% των ΕΛΠΕ όταν ο όμιλος Λάτση έχει το πάνω χέρι και μπορεί να διοικήσει άνετα με την υφιστάμενη δομή;
Πριν από δύο χρόνια οι φήμες έλεγαν ότι ένα αραβικών συμφερόντων χαρτοφυλάκιο ενδιαφέρεται για το ποσοστό του Δημοσίου ώστε να συμμετάσχει στα ΕΛΠΕ από κοινού με την PO&IH, προκειμένου στη συνέχεια να «χτυπήσουν» ΔΕΠΑ και ΔΕΣΦΑ… Τα αποτελέσματα, γνωστά. Στη σημερινή συγκυρία ήταν η πρόεδρος της Άνω Βουλής της Ρωσίας, Βαλεντίνα Ματβιένκο, που διέρρευσε ότι δύο από τις μεγαλύτερες ρωσικές πετρελαϊκές εταιρείες, η Rosneft και η Gazpromneft, ο επενδυτικός βραχίονας της Gazprom, ενδιαφέρονται για την απόκτηση των ΕΛΠΕ. Πραγματικότητα ή «χείρα βοήθειας», θα δείξει…
πηγη: Το ποντίκι