Παχυσαρκία στα Παιδιά και τους Εφήβους: Τι ρόλο παίζει το στρες;

ενος ατόμου. Αρκετές ερευνητικές μελέτες, σήμερα, συνδέουν το χρόνιο στρες με την παχυσαρκία και τις επιπλοκές της. Τα τελευταία χρόνια, που το φαινόμενο της παχυσαρκίας και των επιπλοκών της έχει επεκταθεί σε ολοένα και μικρότερες ηλικίες, οι σχέσεις του χρόνιου στρες με την παχυσαρκία συναντώνται και σε παιδιά ή εφήβους. Οι μηχανισμοί που συνδέουν τις δυο καταστάσεις μπορεί να είναι τόσο συμπεριφορικοί όσο και βιολογικοί.

¨Οπως οι ενήλικες, έτσι και τα παιδιά με χρόνιο στρες είναι πιθανότερο να μην συμμορφώνονται εύκολα στις συστάσεις των γονέων ή των γιατρων για υγιεινό τρόπο ζωής και φροντίδα του εαυτού τους. Αυτό γίνεται μέσα απο αυξημένες «καθιστικές» συνήθειες, όπως οι αυξημένες ώρες τηλεθέασης και χρήσης υπολογιστών και διαδικτύου, η έλλειψη κινήτρων για άθληση και η συναισθηματική υπερφαγία και έλλειψη αυτοελέγχου μέσω της κατανάλωσης μεγάλης ποσότητας υπερθερμιδικών γευμάτων. Οι ερευνητές, πράγματι, συμφωνούν οτι η συναισθηματική υπερφαγία στα παιδιά (δηλαδή η λήψη μεγάλης ποσότητας φαγητού υπο συνθήκες συναισθηματικού στρες) είναι ένας τρόπος διαχείρισης του άγχους, γιατι απομακρύνει το παιδί απο την πηγή του άγχους και του προσφέρει ανακούφιση απο τα δυσάρεστα συναισθήματα και ανταμοιβή. Ένας άλλος μηχανισμός που συνδέει το στρες με την παχυσαρκία στα παιδιά, είναι η έλλειψη ύπνου, η οποία αποτελεί σύμπτωμα τόσο άγχους όσο και κατάθλιψης. Τέλος, η χαμηλή αυτοεκτίμηση και τα αισθήματα ενοχής και αποτυχίας υπάρχουν συχνά τόσο στην παχυσαρκία όσο και στις συναισθηματικές διαταραχές που σχετίζονται με το χρόνιο στρες, ενισχύοντας στο φαύλο κύκλο χρόνιου στρες και παχυσαρκίας.

Υπάρχουν όμως και βιολογικοί μηχανισμοί που συνδέουν το στρες με την παχυσαρκία. Αρκετές μελέτες σε παιδιά και εφήβους που έχουν εκτεθεί σε χρόνιο στρες ή εμφανίζουν διαταραχές άγχους ή κατάθλιψης έχουν δειξει διαταραχή στην έκκριση της κορτιζόλης και συχνότερα υψηλές συγκεντρώσεις κορτιζόλης στο αίμα, το σάλιο ή τα ούρα. Αντίστοιχα είναι τα ευρήματα και για τις συγκεντρώσεις των κυκλοφορούντων καταχολαμινών στο πλάσμα και στα ούρα. Η παθολογική έκκριση κορτιζόλης και κατεχολαμινών σε άτομα με συναισθηματικές και αγχώδεις διαταραχές μπορεί να οδηγήσει στην εμφάνιση παχυσαρκίας και σχετιζόμενων με την παχυσαρκία διαταραχών, όπως το μεταβολικό σύνδρομο, ο διααβήτης τύπου 2 και ο αυθημένος κίνδυνος για καρδιαγγειακά νοσήματα. Επίσης, εκτός από την κορτιζόλη και τις κατεχολαμίνες, άλλα μόρια μπορεί να παίζουν ρόλο στη σύνδεση των διαταραχών στρες με την εμφάνιση παχυσαρκίας. Τα γλυκορτικοειδή αυξάνουν την έκκριση ινσουλίνης και λεπτίνης και συμβάλουν στην ανάπτυξη «αντοχής στη λεπτίνη», που χαρακτηρίζει την παχυσαρκία ενω επιπλέον, αυξάνουν την έκκριση του νευροπεπτιδίου Y.

Πράγματι, μελέτη που πραγματοποιήθηκε στο Ιατρείο Παιδικής Παχυσαρκίας της Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής του Πανεπιστημίου Αθηνών (Κέντρο Αναπτυξιακής & Συμπεριφορικής Παιδιατρικής) στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία», έδειξε υψηλότερα ποσοστά άγχους και κατάθλιψης στα παχύσαρκα σε σχέση με τα φυσιολογικού βάρους παιδιά, καθώς και αύξηση της κορτιζόλης στα παχύσαρκα παιδιά με άγχος ή κατάθλιψη σε σχέση με τα παχύσαρκα παιδιά χωρίς συμπτωματολογία άγχους/κατάθλιψης. Τα ευρήματα αυτά δείχνουν οτι τα παιδιά με παχυσαρκία και ταυτόχρονη συμπτωματολογία άγχους-κατάθλιψης παρουσιάζουν διαταραχή στην έκκριση της κορτιζόλης και αυτό μπορεί να αυξάνει επιπρόσθετα τον κίνδυνο για μεταβολικές και καρδιαγγειακές επιπλοκές που σχετίζονται με την παχυσαρκία.

Γράφει η κ. Nένη Περβανίδου, Λέκτορας Αναπτυξιακής & Συμπεριφορικής Παιδιατρικής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών