Μύθοι και Οράματα
Όσα έλαβαν χώρα τις τελευταίες ημέρες δεν αφορούσαν μόνο τη χώρα μας, την κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, τον Έλληνα ΥΠΟΙΚ κ. Γ. Βαρουφάκη ή τον Γερμανό ομόλογό του κ. Σόιμπλε. Αφορούσαν και θα εξακολουθήσουν να αφορούν ολόκληρη την Ευρώπη – όχι μόνο οικονομικά, αλλά και
πολιτικά. Μύθοι καταρρίφθηκαν, οι «λύκοι» έδειξαν τα δόντια τους, οι μάσκες έπεσαν. Ίσως αυτό να ήταν καλύτερο. Βοηθά στο να δούμε πλέον ξεκάθαρα κάποια πράγματα. Το ότι στηθήκαμε στον τοίχο ίσως μας βοηθήσει να αντιμετωπίσουμε κατάματα την κατάσταση – δίχως ωραιοποιημένες πολιτικές ονειροφαντασίες ή δημοσιογραφικούς παρλαπιπισμούς.
Τι αποδείχθηκε
Από τα πρώτα πράγματα που αποδείχθησαν είναι ότι η Ελλάδα – όπως τόσες άλλες φορές στην Ιστορία της – παραμένει μόνη της, να παλεύει σε μια φουρτούνα με θεόρατα κύματα. Οι «βοήθειες», όταν έρχονται, δεν είναι ποτέ άδολες. Στους αγώνες μας, εθνικούς και κοινωνικούς, είμαστε πάντα μόνοι μας. Θα συμπλήρωνα: αυτό πρέπει να μας γίνει συνήθεια, να εγγραφεί επιτέλους και για τα καλά στο DNA μας, να μην προσμένουμε Σωτήρες, ούτε βοηθούς. Ό, τι κάνουμε, πρέπει να το κάνουμε μόνοι μας, με τις δυνάμεις τις δικές μας. Κι όταν η «χρεία κουρταλεί» τις θύρες μας, να μην τις ανοίγουμε. Το χρωστάμε, αν όχι σε μας, στα παιδιά μας να γίνουμε, όσο το δυνατόν, περισσότερο αυτόνομοι, αυτάρκεις και με εμπιστοσύνη στις δυνάμεις μας. Καλές οι «συμμαχίες» και οι «Εταιρισμοί», καλοί οι «ειρηνοποιοί υπερεθνικοί οργανισμοί», αλλά όταν το Δίκαιο της Πυγμής θεριεύει, κανείς Δυνατός δεν σε υπολογίζει, ούτε σε θεωρεί πραγματικά ισότιμο μέλος, αν δεν είσαι – το λιγότερο – αντάξιός του. Αλλιώς, σε λιώνει σαν σκουλήκι – και το θεωρεί κιόλας θεάρεστο αυτό!
Ισχυρώς αποδείχθηκε επίσης και το εξής: τυφλότητα, παιδιάστικη αντίληψη, πολιτική αφέλεια – νωθρότητα και ιστορική ένδεια ξεκάθαρα πλέον χαρακτηρίζουν τους ηγέτες των χωρών του Νότου, καθώς πιστεύουν πως αν παραμείνουν «σκυλάκια» της Βόρειας Ευρώπης «δεν θα γίνουν Ελλάδα», ξεχνώντας ότι η πολιτική του ενδοτισμού και ο φόβος που οδηγεί σε υποτέλεια ποτέ δεν προστάτεψε αυτούς που ακολούθησαν τέτοιες τακτικές από την ολοσχερή καταστροφή – απλώς την επιβράδυνε.
Μύθοι που καταρρίφθηκαν
Από την άλλη, καταρρίφθηκαν μύθοι και πολιτικοί «καρικατουρισμοί» που για καιρό ταλάνιζαν τον Ελληνικό λαό. Μύθοι που στήριξαν και καλλιέργησαν (πολλές φορές δημιούργησαν κιόλας) τα πολιτικά ανδρείκελα και τα δημοσιογραφικά δεκανίκια τους – εγχώρια και ξένα.
Η μυθοπλασία της Ευρώπης των ισότιμων Εταίρων παύει σταδιακά να αποτελεί σοβαρό πολιτικό επιχείρημα. Οι γενικότερες απειλές, ο Γερμανικός ηγεμονισμός, οι εκβιασμοί που «παίχτηκαν» ακόμα και σε επίπεδο ΕΚΤ που απείλησε ότι θα κλείσει τη στρόφιγγα της ρευστότητας (εκβιασμός που, σε άλλες περιπτώσεις, θα επέσυρε τη γενικότερη καταδίκη από όλα τα κράτη – μέλη της ΕΕ, καθώς συνιστά πρωτοφανή παρέμβαση ενός χρηματοπιστωτικού οργανισμού που, υποτίθεται, δεν «μπλέκεται» στα πολιτικά παιχνίδια και διέπεται από διαφορετικούς κανόνες λειτουργίας), ανέδειξαν το πόσο σαθρά είναι τα θεμέλια στα οποία στήθηκε η περίφημη αλληλεγγύη των Ευρωπαϊκών λαών. Πλέον, μεγάλο κομμάτι των Ευρωσκεπτικιστών έχει μεταβληθεί σε αρνητές του Ευρωπαϊκού πολιτικού οικοδομήματος και ο έντονος Γερμανικός ηγεμονισμός είναι κατεξοχήν υπαίτιος γι’ αυτήν την εξέλιξη. Ο μύθος της Ενωμένης Ευρώπης, της Ευρώπης με σαφή πολιτική δράση, μετεξελίχθηκε σε μια Ευρώπη – αρένα της Αγοράς και του οικονομικού δίπολου μεταξύ πλούσιων και φτωχών χωρών. Το κλαμπ των πλουσίων – που τόσο χαρακτηριστικά αποστράφηκε την ύπαρξή του ο Κ. Καραμανλής – τελικά είναι εδώ – και διοικεί την Ευρώπη με τρόπους στυγνού οικονομικού ολοκληρωτισμού.
Ο μύθος που καλλιεργήθηκε ήταν ότι κανένα περιθώριο διαπραγμάτευσης δεν υφίσταται εντός της Ευρωζώνης. Πρόκειται για μύθο με σοβαρές πολιτικές προεκτάσεις: η σύγχρονη «δημοκρατία» δεν επιδέχεται ούτε διάλογο, ούτε αλλαγή πλεύσης. Οι οικονομικά ισχυροί απλώς επιβάλλονται στους ανίσχυρους. Για όσους γνωρίζουν, πρόκειται για σαφές πρόκριμα στη γνωστή – και στην πολιτική επιστήμη και φιλοσοφία – θεωρία της Πυγμής ή αλλιώς το Δίκιο του Δυνατού. Έτσι, η πολιτική πλέον κινείται στο χώρο της «αυτοκρατορικής και μονομανούς» εξουσίας της πιο Δυνατής χώρας (Γερμανία) και των κρατών – δορυφόρων ή κρατών – αυλικών της. Όμως, παρά τις μεγαλειώδεις κωλοτούμπες του ΣΥΡΙΖΑ, η εξασφάλιση παράτασης και η αλλαγή σε πολλά σημεία του τρόπου αντιμετώπισης της κρίσης δείχνουν ότι στην πολιτική τα πάντα είναι ζήτημα διαπραγμάτευσης – αυτό, εξάλλου συνιστά θεμελιώδες αξίωμα κάθε πολιτικής δράσης. Πάντως, δημοκρατία στην Ευρώπη έχει πάψει να υφίσταται και τα (όποια) εναπομείναντα ψήγματά της (εκλογικές διαδικασίες, «βουτηγμένες» όμως στους εκβιασμούς και τις απειλές έσωθεν και έξωθεν) απλώς επιβεβαιώνουν την παρακμή και σταδιακή της κατάργηση.
Ο μύθος περί της «καλής Τρόικα» που δεν επιβάλλει αυτή τα φρικτά δημοσιονομικά μέτρα τύπου «απολύσεις, μειώσεις μισθών κ.ο.κ.» καλλιεργήθηκε πολύ από τους φιλελεύθερους κύκλους (πολιτικούς και δημοσιογραφικούς), άσχετα αν – όποτε βόλευε την κυβέρνηση – «παιζόταν» και το χαρτί της «κακής Τρόικα» που φταίει για όλα. Όμως, η πραγματικότητα δείχνει πως σε μια οικονομία κατεστραμμένη, η επίτευξη στόχων δυσθεώρητου για τις περιστάσεις πρωτογενούς πλεονάσματος και οι… Μεταρρυθμίσεις δημοσιονομικού χαρακτήρα που επιβάλλονται, σε καμία περίπτωση δεν θα μπορούσαν να έχουν άλλο τρόπο εξασφάλισης παρά από απολύσεις και μειώσεις μισθών και συντάξεων. Η Τρόικα, αν ήθελε, μπορούσε να παρέμβει πολύ ουσιαστικά – και, μάλιστα με τρόπο που θα γινόταν ιδιαίτερα αποδεκτός πολιτικά – στο συγκεκριμένο ζήτημα (εδώ επεμβαίνει ανερυθριάστως σε πλείστα άλλα), ορίζοντας ότι για την κάλυψη δημοσιονομικών κενών θα έπρεπε να επιλεγεί πρωτίστως η πάταξη της φοροδιαφυγής. Αντ’ αυτού προτίμησε να «παίξει» τον Πόντιο Πιλάτο και να μην εξαντλήσει τα περιθώρια πίεσης για την αξιοποίηση π.χ. της λίστας Λαγκάρντ, ώστε να μη θιγούν τα καλά και συμφέροντα των «ομοειδών» τους συντρόφων.
Στην περίπτωση της Ελλάδας, ένας ακόμα μύθος αρχίζει να καταρρίπτεται εκκωφαντικά: αυτός της «virtual reality» ανάπτυξης, της Ανάπτυξης στα χαρτιά, της ανάπτυξης που βρίσκεται στο… Διάστημα (πολύ συχνή η προσφιλής δημοσιογραφική έκφραση «τροχιά ανάπτυξης»), αλλά όχι στη Γη και στους ανθρώπους της καθημερινότητας. Ήδη η «διαρροή» από την Καθημερινή της Κυριακής για απόκλιση των δημοσιονομικών στόχων του 2014 (που – εντελώς ξαφνικά – διαπιστώθηκε), θέτει εν αμφιβόλω το περίφημο Σαμαρικό success story και την πρωτοφανή επιτυχία της εξασφάλισης πρωτογενούς πλεονάσματος (βλ. και παρακάτω).
Πώς αντιμετώπισε η… πολιτισμένη Ευρώπη τη νέα κυβέρνηση
Ενδεικτικά και πολύ συγκεκριμένα στοιχεία από όσα έλαβαν χώρα (ή υποτίθεται ότι έλαβαν) στις συνεδριάσεις του Eurogroup είναι η «έκπληξη» των Γερμανών που ένας Έλληνας Υπουργός κάθεται και… διαβάζει (ανήκουστο θα φάνταξε στα μάτια τους) το ανακοινωθέν πριν το υπογράψει ή συμφωνήσει για την κοινοποίησή του και που επιμένει τόσο σε λεπτομέρειες της διαπραγμάτευσης (βλ. Καθημερινή της Κυριακής 22.2.2015, σ. 4) ή ότι ο Γερμανός ΥΠΟΙΚ απορρίπτει Επιστολή του Έλληνα ομολόγου του που, όμως δεν απευθύνεται σε αυτόν αλλά στο Eurogroup (γνωρίζοντας προφανώς ότι προκαταλαμβάνει τις απαντήσεις ή έστω την όποια μεταγενέστερη στάση των ομολόγων του υπολοίπων Ευρωπαίων) και κανείς δεν ξαφνιάζεται ή δεν εγκαλεί ή, έστω, δεν λέει επί του προκειμένου τίποτε γι’ αυτήν την ξεκάθαρα ωμή παρέμβαση που, κατ’ ουσίαν, καταλύει κάθε έννοια δημοκρατικότητας των Ευρωπαϊκών Θεσμών ή ότι Γερμανοί αξιωματούχοι θεωρούν την πολιτική των διαπραγματεύσεων άσκοπη (βλ. Καθημερινή της Κυριακής 22.2.2015, σ. 4), καθώς προφανή σημασία έχει όχι η πολιτική αυτή καθαυτή, αλλά το τι πιστεύει αυτός που δανείζει τα χρήματα. Έτσι, η πολιτική εντός της Ευρώπης δεν συνιστά στοιχείο συνεννόησης μεταξύ ομότιμων εταίρων μελών – κρατών, αλλά καταβαραθρώθηκε σε επίπεδο δανειστή – δανειζόμενου: Χρωστάς, τώρα θα πληρώσεις – μια πολύ εύσχημη δικαιολογία που αξιοποιείται κατάλληλα ως μοχλός πίεσης για την εξασφάλιση οικονομικών και άλλων συμφερόντων (βλ. για παράδειγμα το… πενιχρό ποσό των 10 εκ. Ευρώ που κόστισε η Γερμανική τεχνική βοήθεια στον τομέα Υγείας) και ως τρόπος επικράτησης του νέου Γερμανικού ηγεμονισμού.
Ας δούμε, όμως και το τι έχει να αντιμετωπίσει η νέα κυβέρνηση: Πρώτον, τη μεγάλη απόκλιση στο στόχο του προϋπολογισμού του 2014 (carry over), ο οποίος, χωρίς τη λήψη μέτρων, θα βγάλει «πλεόνασμα» ενδεχομένως και κάτω από 1% του ΑΕΠ (βλ. Καθημερινή της Κυριακής, ό.π.). Τι σημαίνει αυτό; Ότι ακόμα και αν οι «εταίροι» δεχτούν τη μείωση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 1,5 (αντί του 3%), πάλι βρισκόμαστε εκτός στόχων. Αυτό, όμως σηματοδοτεί ξεκάθαρα και την παταγώδη αποτυχία της προηγούμενης κυβέρνησης που επίχαιρε για δήθεν success story και για πρωτοφανή πρωτογενή πλεονάσματα – προφανώς η δημιουργική λογιστική δεν έχει ακόμα εγκαταλειφθεί ως πρακτική στη χώρα μας! Κατά δεύτερον, την τεράστια εξωτερική πίεση από τους Ευρωπαίους «εταίρους», ακόμα κι από αυτούς του Νότου που τηρούν αποστάσεις, φοβούμενοι κυρώσεις και σ’ αυτούς. Κατά τρίτον, την εσωτερική αντιπολίτευση που ξαφνικά βλέπει να πραγματοποιείται μια ισχυρή πολιτική στροφή και μια ιδεολογική απαξίωση του Αριστερού οράματος που, προεκλογικά, είχε διαμορφωθεί. Αυτές οι πιέσεις, συν τω χρόνω, μπορούν να αποβούν δυσβάσταχτες και απόλυτα μοιραίες για το μέλλον μιας κυβέρνησης που «ευαγγελίστηκε» τον Αριστερό λόγο ως βιώσιμη πολιτική λύση. Κατά τέταρτον, την αντιπολίτευση του κυβερνητικού εταίρου κ. Καμμένου, ο οποίος – όταν ή αν διαπιστώσει ότι στα εθνικά θέματα και στο μεταναστευτικό ο ΣΥΡΙΖΑ παραμένει… ΣΥΡΙΖΑ – θα αντιδράσει έντονα και θα δημιουργήσει τάσεις παράλυσης ή και διάλυσης του κυβερνητικού έργου.
Επιλογικά
Στον περίφημο Διάλογο μεταξύ Αθηναίων και Μηλίων που διασώζει ο Θουκυδίδης, κάποια στιγμή οι Αθηναίοι – οι ίδιοι πολιτισμένοι Αθηναίοι, στην πόλη των οποίων ακούστηκε ο Επιτάφιος του Περικλή, που τόσο πολύ θαμπώνει με αξεπέραστο τρόπο ακόμα και σήμερα με την πολιτική ομορφιά και την πολιτισμική εξέλιξή που «αναδίνει» τον σημερινό Άνθρωπο – λένε στους Μήλιους: «Την ηθική και το σωστό τα επικαλούνται οι αδύναμοι. Το δίκαιο, όμως λαμβάνεται υπόψη, μόνο όταν και τα δύο μέρη είναι ισοδύναμα. Διαφορετικά, οι δυνατοί επιβάλλουν και οι αδύναμοι απλώς αποδέχονται υποχωρώντας»! Ας το θυμόμαστε πάντα αυτό, διότι έτσι λειτουργεί η πολιτική ζωή σήμερα στην Ευρώπη – παρά τα όσα αντίθετα λέγονταν μέχρι πρόσφατα. Ο Ευρωπαϊκός πολιτισμός προχωρεί «με φωτιά και με μαχαίρι». Διότι αυτό που για τους Αρχαίους Έλληνες ως επεισόδιο αποτέλεσε μια μελανή σελίδα, για τον σύγχρονο – δήθεν δημοκρατικό και Ελληνογενή – κόσμο αποτελεί πολιτική αντίληψη που τη λένε κιόλας real politic. Στο χέρι μας είναι να σταματήσουμε να την καλλιεργούμε και να προετοιμαστούμε (πολιτικά και μακροχρόνια, με οράματα δικά μας κι όχι ξενόφερτα) για να βγούμε από την πολιτική, πολιτιστική και οικονομική κρίση που μας μαστίζει, ώστε επιτέλους να πάψουμε να είμαστε τα θύματα, τα πειραματόζωα και οι αποδιοπομπαίοι τράγοι των Δυνατών!
Δημήτρης Ε. Γκίκας,
Φιλόλογος, Μ.Α.,
Υπ. Δρ. Πολιτικής Φιλοσοφίας