Του Νίκου ΙΓΓΛΕΣΗ
Ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας μιλώντας στην Κεντρική Επιτροπή του…
ΣΥΡΙΖΑ, το περασμένο Σαββατοκύριακο, υπογράμμισε την επιτυχία της κυβέρνησής
του, κατά τις διαπραγματεύσεις με τους δανειστές, να συμφωνηθεί χαμηλότερο
πρωτογενές πλεόνασμα για το 2015 καθώς και για τα επόμενα χρόνια.
Η αλήθεια είναι ότι ένα χαμηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα δίνει προσωρινά
στην κυβέρνηση δύο δυνατότητες: Πρώτον, να μειώσει κάποιο ή κάποιους
φορολογικούς συντελεστές, να εισπράξει, δηλαδή, λιγότερα έσοδα. Δεύτερον, να
χρηματοδοτήσει κάποια από τις προεκλογικές εξαγγελίες της, όπως π.χ. η 13η σύνταξη,
να αυξήσει, δηλαδή, τις δαπάνες, χωρίς να επιβάλει πρόσθετη φορολογία. Σε
αμφότερες τις περιπτώσεις όμως, είτε μειωθούν τα έσοδα είτε αυξηθούν οι
δαπάνες, το αποτέλεσμα θα είναι να αυξηθεί το δημοσιονομικό έλλειμμα του
Προϋπολογισμού, το οποίο θα πρέπει να καλυφθεί με νέο δανεισμό.
Θυμίζουμε ότι το πρωτογενές πλεόνασμα ή έλλειμμα ορίζεται ως το αποτέλεσμα
που προκύπτει αν από το ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης αφαιρεθούν οι τόκοι που
πληρώθηκαν για την εξυπηρέτηση του Δημόσιου Χρέους. Σύμφωνα με τα στοιχεία της
ΕΛΣΤΑΤ, το 2014 ο Προϋπολογισμός εμφάνισε δημοσιονομικό έλλειμμα (δαπάνες μείον
έσοδα) ύψους 6,3 δις. ευρώ ή 3,5% του ΑΕΠ. Οι τόκοι για το χρέος, που πληρώθηκαν
πέρυσι, ανήλθαν σε 6,9 δις. ευρώ. Αφαιρώντας τους τόκους από το έλλειμμα
καταλήγουμε σ’ ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα μόλις 630 εκατ. ή 0,4% του ΑΕΠ
(βλέπε Πίνακα). Πολλοί νομίζουν ότι αυτά τα 630 εκατ., αφού είναι «πλεόνασμα»,
μπορεί η κυβέρνηση να τα διαθέσει όπως κρίνει σκόπιμο σύμφωνα με τις πολιτικές
επιλογές της. Αυτό είναι λάθος γιατί, όπως είπαμε, τα 630 εκατ. προέκυψαν γιατί δεν
υπολογίσαμε τους τόκους του χρέους. Το πρωτογενές πλεόνασμα αποτελεί ένα
υποσύνολο του δημοσιονομικού ελλείμματος χωρίς ιδιαίτερη αξία, αφού οι τόκοι του
χρέους αποτελούν δαπάνη, και μάλιστα ανελαστική, του Προϋπολογισμού.
ΠΙΝΑΚΑΣ
Ισοζύγιο Γενικής Κυβέρνησης 2014
(εκατ. ευρώ)
Έλλειμμα Γενικής Κυβέρνησης 6.356
Τόκοι Δημόσιου Χρέους 6.986
Πρωτογενές αποτέλεσμα (+/-) + 630
Α Ε Π 179.081
Πρωτογενές αποτέλεσμα % ΑΕΠ 0,4
Το 2014 η Ελλάδα για να πληρώσει τους τόκους του χρέους της (6,9 δις. ευρώ),
δανείστηκε 6,3 δις. στα οποία προστέθηκαν τα 630 εκατ. που κατάφερε να
εξοικονομήσει από τις υπόλοιπες δαπάνες του Προϋπολογισμού. Ένα λογιστικό
πρωτογενές πλεόνασμα, μικρότερο ή μεγαλύτερο, έχει συμβολική και μόνο σημασία.
Δεν προσελκύει ξένες επενδύσεις. Δεν αποτελεί κίνητρο για τους εγχώριους επενδυτές.
Δεν ενθαρρύνει την κατανάλωση. Δεν δημιουργεί θέσεις εργασίας. Δε φέρνει την
ανάπτυξη. Όποιο πρωτογενές πλεόνασμα επιτυγχάνει η χώρα πηγαίνει στην
πληρωμή, μέρους μόνο, των τόκων του χρέους.
Η προηγούμενη μνημονιακή συγκυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου υπό την
καθοδήγηση των δανειστών είχε συμφωνήσει για υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα 3%
του ΑΕΠ για το 2015, 4,5% για το 2016 κλπ. προκειμένου να αποπληρώνεται με αυτά
μεγάλο μέρος των τόκων του Δημοσίου Χρέους και να απαιτείται μικρότερος πρόσθετος
δανεισμός. Για την επίτευξη τέτοιων πρωτογενών πλεονασμάτων απαιτείτο αύξηση των
εσόδων με νέους φόρους και μείωση των δαπανών με περικοπές συντάξεων,
κοινωνικών επιδομάτων, μείωση της χρηματοδότησης των νοσοκομείων κλπ. Όλα αυτά
αποτελούσαν για τους άτεγκτους δανειστές και τους εγχώριους συνεργάτες τους απλώς
«παράπλευρες απώλειες».
Η μείωση όμως του πρωτογενούς πλεονάσματος που επιδιώκει η νέα κυβέρνηση
ΣΥΡΙΖΑ – ΑΝΕΛ αποτελεί μια χίμαιρα. Μικρότερο πρωτογενές πλεόνασμα σημαίνει
νέος δανεισμός, που θα προστεθεί στο ήδη δυσβάσταχτο Δημόσιο Χρέος,
αυξάνοντας τη μελλοντική δαπάνη για τόκους. Το μικρότερο πρωτογενές
πλεόνασμα είναι μια παγίδα των δανειστών προκειμένου να αλυσοδέσουν, ακόμα
περισσότερο, την Ελλάδα με τα δεσμά ενός μεγαλύτερου χρέους, ενυπόθηκου και υπό
αγγλικό δίκαιο, και ύστερα θα απαιτούν νέες «μεταρρυθμίσεις».
Η κυβέρνηση του Α. Τσίπρα αντί να διαπραγματεύεται την αλλαγή των
συντελεστών του ΦΠΑ, το συνταξιοδοτικό, τις εργασιακές σχέσεις, τα «κόκκινα δάνεια»
κλπ. θα έπρεπε, από την πρώτη στιγμή που ανέλαβε τις τύχες της χώρας, να
επικεντρωθεί στην αναδιάρθρωση-διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους,
όπως προέβλεπε το προεκλογικό πρόγραμμά της.
Το κλειδί στο «Ελληνικό Ζήτημα» βρίσκεται στην αντιμετώπιση του χρέους και
των τοκοχρεολυσίων που πρέπει να πληρώνει η χώρα κάθε μήνα, κάθε τρίμηνο, κάθε
χρόνο. Χωρίς ριζική λύση στο πρόβλημα αυτό κανένα πρωτογενές πλεόνασμα, μικρό
ή μεγάλο, δε μπορεί να σώσει την Ελλάδα από την καταστροφή.
*Το παρόν άρθρο βασίζεται στο βιβλίο του συγγραφέα, για την κρίση, το ευρώ, το χρέος
και την ανάπτυξη, που θα κυκλοφορήσει προσεχώς.
Το άρθρο αυτό δημοσιεύθηκε στο περιοδικό «ΕΠΙΚΑΙΡΑ» στις 28-5-2015