Η ιστορία της Blues μουσικής

στο δυτικό κόσμο. Αν και η εξέλιξη του Blues ολοκληρώνεται σε ένα συγκροτημένο και αναγνωρίσιμο σχήμα, στα τέλη της πρώτης και στις αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, η μουσική αυτή εμφανίστηκε σε πρώιμες μορφές αρκετά νωρίτερα. Ο W. C. Handy, γνωστός και ως “πατέρας των Blues”,
ο άνθρωπος που δημοσίευσε την πρώτη blues σύνθεση, το “Memphis Blues” το 1912, στην αυτοβιογραφία του περιγράφει ένα χαρακτηριστικό περιστατικό σχετικά με την πρώτη του επαφή με το Blues: «Το 1903, στο Tutwiler του Mississippi, ενώ περίμενα το τρένο αντίκρισα ένα μοναχικό κιθαρίστα να τραγουδά επαναλαμβάνοντας τη φράση του τρεις φορές, ενώ η μουσική του ήταν η πιο παράξενη που είχα ακούσει ποτέ. Τον ρώτησα τι σημαίνουν τα λόγια, αυτός χαμογέλασε αλλά δεν μου απάντησε». Τέτοιοι μοναχικοί κιθαρίστες θα πρέπει να υπήρχαν πολλοί. Τριγυρνούσαν από μέρος σε μέρος και έβγαζαν το ψωμί τους τραγουδώντας παράξενους στίχους, συνοδεία ακόμα πιο παράξενης μουσικής. Από πού όμως προήλθε το Blues, ποια είναι η καταγωγή του, πώς έφτασε στην τελική του μορφή;

Η καταγωγή του Blues

Ακόμα και σήμερα η απάντηση σε τέτοια ερωτήματα είναι αρκετά πολύπλοκη και σίγουρα πολύ πιο δυνατή σε σχέση με ανάλογα ερωτήματα για κάποιο άλλο είδος, όπως για παράδειγμα, το Rock n’ Roll. Η βολική απάντηση ότι το Blues ήρθε στη Βόρεια Αμερική όταν οι Αφρικανοί σκλάβοι άρχισαν να μεταφέρονται εκεί, σίγουρα δε λέει όλη την αλήθεια. Χωρίς αμφιβολία στην Αφρική και ιδιαίτερα στη Δυτική Αφρική, ανιχνεύονται πολλά από τα στοιχεία εκείνα που συντέλεσαν στη δημιουργία του Blues.
Οι τραγουδοποιοί που μέσα στις κοινότητές τους τραγουδούσαν τον έρωτα, την οικογένεια, την πείνα, την πάλη για καλύτερες συνθήκες διαβίωσης, ο τρόπος με τον οποίο τραγουδούσαν αλλά και τα διάφορα έγχορδα όργανα που χρησιμοποιούσαν, έχουν ισχυρή συγγένεια με το Blues. Όμως χρειάστηκε να συνδράμουν και πολλοί άλλοι παράγοντες ώστε το Blues να πάρει την τελική, σύγχρονη μορφή του και πρώτα απ’ όλα χρειάστηκε ο Αφρο-αμερικάνικος πληθυσμός να αποτελέσει ένα μεγάλο και αναπόσπαστο κομμάτι του Αμερικάνικου νότου. Εκεί, χιλιάδες άνθρωποι από διαφορετικές περιοχές της Αφρικής και με διαφορετικά γλωσσικά ιδιώματα, τα οποία σιγά-σιγά άφηναν πίσω τους υιοθετώντας την αγγλική γλώσσα των αφεντάδων τους, ζούσαν κάτω από απάνθρωπες συνθήκες. Εκεί λοιπόν, στα χωράφια του βαμβακιού και του καλαμποκιού, μία μόνο διέξοδος υπήρχε που μπορούσε να απαλύνει τον πόνο και τη δυστυχία. Το τραγούδι που βοηθούσε να περάσουν οι ατελείωτες ώρες εργασίας, το τραγούδι που κανείς δεν τολμούσε να τους το πάρει, μια κατάκτηση για τους ανθρώπους που δεν τους άνηκε ούτε η ίδια τους η ζωή.

Η γέννηση του Blues
Κάπως έτσι γεννήθηκε το Blues. Φυσικά για να φτάσει στην ολοκληρωμένη του μορφή, τα πρώτα χρόνια του ’20, πέρασε μέσα από πολλές διαμορφωτικές διαδικασίες, δεχόμενο ποικίλες επιρροές και παίρνοντας διάφορες στυλιστικές μορφές. Παρέμεινε όμως μια βαθιά λαϊκή τέχνη, προσιτή σε απλούς οργανοπαίχτες και σε άμεση και ευθεία επαφή με την καθημερινή ζωή του μαύρου πληθυσμού. Αυτό ίσως το διαχωρίζει από τη Jazz, με την οποία έχουν κοινές ρίζες. Τη Jazz που δέχτηκε μεγαλύτερη και ουσιαστικότερη επίδραση από την ευρωπαϊκή μουσική, εξελίχθηκε σε πολυπλοκότερες φόρμες και απαιτούσε από τους μουσικούς υψηλό επίπεδο γνώσεων. Στο Blues αρκούσε η ψυχή και η μνήμη για ν’ αρχίσει ο τραγουδοποιός να ξετυλίγει τις ιστορίες του.

Το πρώτο Blues ηχογραφήθηκε το 1920 από μια γυναίκα, την Mamie Smith και είχε τίτλο “Crazy Blues”. Γνώρισε, όπως και άλλα παρόμοια τραγούδια από γυναίκες (Bessie Smith – η κορυφαία, Ida Cox, Victoria Spileyka), απρόσμενα μεγάλη επιτυχία και έδωσε το κίνητρο στις δισκογραφικές εταιρείες να ενδιαφερθούν για το Blues αφού έβλεπαν ότι υπήρχε μια μεγάλη και διψασμένη αγορά, η “race market”, όπως την αποκαλούσαν. Άφησαν ελεύθερα λοιπόν τα λαγωνικά του Blues για να ανακαλύψουν αυτό και τους μουσικούς του. Και ο πιο σημαντικός τόπος του Blues ήταν το Δέλτα του Mississippi.
Αν η Νέα Ορλεάνη είναι η πατρίδα της Jazz, το Δέλτα του Mississippi είναι η πατρίδα του Blues. Στις απέραντεςφυτείες που απλώνονταν όσο έφτανε το μάτι, το ανθρώπινο δράμα των Αφρικανών σκλάβων και των απογόνων τους γνώρισε την κορύφωση. Άνθρωποι δεμένοι για πάντα με λίγα μέτρα γης, βρήκαν τον τρόπο να«δραπετεύσουν» μέσα από τη μουσική τους. Τις περισσότερες φορές τα λαγωνικά του ηχογραφούσαν εκεί, μέσα στα χωράφια. Η ζωή τους διαρκούσε λίγο, όμως η ψυχή τους ήταν γιγαντιαία και ταξίδευε μέσα από το Blues στην αιωνιότητα.
Ο Charlie Patton θεωρείται ο πρώτος μεγάλος αστέρας. Ακολουθούν μια σειρά αξεπέραστων δημιουργών. Ο μυθικός Robert Johnson, ο Son House, ο Bukka White, ο Tommy Johnson, ο Muddy Waters, ο John LeeHooker, ο Howin Wolf, ο Elmore James, ο Fred McDowell, μια ατελείωτη γραμμή ηρώων. Όλοι αυτοί αλλά και άλλοι ισάξιοί τους από διαφορετικές περιοχές, αρκετές δεκαετίες μετά το θάνατό τους, όχι μόνο εδραίωσαν και διαμόρφωσαν το Blues ως μια από τις σημαντικότερες μορφές μουσικής τέχνης του 20ου αιώνα αλλά ενέπνευσαν και ώθησαν στη δεκαετία του 60’ μια σειρά από σπουδαίους λευκούς μουσικούς να ανακαλύψουν το Blues και ουσιαστικά πάνω του να χτίσουν τη δική τους μουσική, που έγινε τόσο δημοφιλής παγκοσμίως.

Οι πόλεις που εκκόλαψαν το Blues
Αν όμως το Δέλτα ήταν η καρδιά του Blues, οι αρτηρίες που εξάπλωναν τη μουσική αυτή σε ευρύτερες περιοχές ήταν πολλές. Το Piedmont, με επίκεντρο την Atlanta και εκπροσώπους τον Blind Boy Fuller, τον Blind Willie McTell, τον Brownie McGhee, τον Johny Terry. Η διπλανή Louisiana με τον Lightnin’ Slim, τον Slim Havo, τον Guitar Slim, τον Lazy Lester. Το Memphis, ίσως η πιο σημαντική περιοχή μετά το Δέλτα, με τον πρωτοπόρο τον W. C. Handy, τον Gus Cannan, τον B.B. King, τον Walter Horton, τον Howin, τον Wolf Bobby, τον Blue Bland, τον RufusThomas. Η δυτική ακτή με μέντορα τον Τεξανό T-Bone Walker, τον Lowell Fulson, τον Amow Mιlburn, τον Roy Milton, τον Charles Brawn, τον Pee Wee, τον Crayton. ΤοTexas με το θρυλικό Blind Lemon Jefferson, τον Lightmin’ Hopkins, τον Gatemouth Brawn. Το πρώιμο Chicago, που αργότερα έμελλε να γίνει η νέα καρδιά του Blues με τον Big BilBroonzy που ισχυριζόταν ότι έγραφε τα δικά του Blues από το 1890, τον Tampa Red, τον Sonny Boy Williamson.

Όλες αυτές αλλά και άλλες μικρότερες περιοχές δεν αντικατοπτρίζουν μόνο μια γεωγραφική διασπορά του Blues, αλλά μια πλούσια στιλιστική διαφοροποίηση. Απ’ την πρωταρχική φόρμα του Δέλτα, στο Piedmont Blues με επιρροές απ’ το ragtime και τη λαϊκή μουσική των Αππαλαχίων, στη Louisiana όπου το Blues αναμιγνύεται με τη Jazz, το zydeco και την Country, στο Memphis με τις πρώιμες Jag Bands και τη μεταγενέστερη διαμόρφωση του Rhythm n’Blues και του Rockabilly στο Texas με το ακατέργαστο Country Blues και στη δυτική ακτή με τον ήλιο να διαμορφώνει μια πιο χαρούμενη και χορευτική όψη του Blues, το Rhythm n’ Blues και τη μετεξέλιξή του σε soul. Όλα αυτά φανερώνουν ότι το Blues δεν είναι μια απλοϊκή μορφή μουσικής όπως πίστευαν. Μπορεί το κλασσικό δωδεκάμετρο να ήταν και να παραμένει η ρίζα του, το δέντρο όμως έχει πυκνές και πλούσιες φυλλωσιές.

Σύγχρονη μορφή
Τη σύγχρονη και πλέον παγκόσμια μορφή του το Blues την οφείλει στο μεταπολεμικό Chicago. Μια σχεδόν ευθεία γραμμή μεταλαμπάδευσε τη φλόγα των αγρών στο αστικό περιβάλλον της πόλης των ανέμων. Όταν οι οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες το επέτρεψαν, όλοι σχεδόν οι σπουδαίοι εν ζωή Bluesmen συνέπραξαν στο Chicago ηλεκτρίζοντας κυριολεκτικά τη μουσική τους. Ενισχυτές και μικρόφωνα έδωσαν μια νέα διάσταση στο Blues.Muddy Walters, Willie Dixon, Little Walter, Walter Horton, Jimmy Reed, Howlin’ Wolf, James Cotton, JuniorWells, Otis Rus, Hound Dog Taylor, J. B. Jutto, Johny Shines, Magic Sam μερικοί από τους πρωταγωνιστές σε διαχρονικοί εξέλιξη. Η Chess ήταν η σημαντικότερη δισκογραφική εταιρεία, γύρω από την οποία η νέα μορφή του Blues κυριαρχώντας για πρώτη φορά σε τέτοια έκταση και ένταση στη μουσική ζωή των Η.Π.Α.

To Blues περνάει τον Ατλαντικό

Πλέον τα γεγονότα έτρεχαν με γρηγορότερους ρυθμούς. Όπως είπε κάποτε ένας Bluesman στα μέσα της δεκαετίας του’50, το Blues απέκτησε ένα παιδί. Το Rockn’ Roll. Φυσικά δεν είχε την αποκλειστική πατρότητα, όμως η νέα τάση οφείλει τα μέγιστα στο Blues του Chicago. Η αυγή της επόμενης δεκαετίας έφερε στο φως νέες σημαντικές εξελίξεις. Και μάλιστα σε δύο μέτωπα. Μέσα στην ίδια την Αμερική αλλά και μέσω της Βρετανίας σ’ ολόκληρη τη δύση. Οι νεαροί Rockers που ακολούθησαν την έκρηξη του Rock n’ Roll, ανακάλυψαν το Blues, το αφουγκραστήκαν με αγάπη, πάθος και σεβασμό και πάνω του, χωρίς ίχνος υπερβολής, στήριξαν και διαμόρφωσαν το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της μουσικής, που όλοι γνωρίζουμε ως Rock. Στη Βρετανία χάρη σε δύο περιοδείες, του Big Bill Broonzy στις αρχές του ’50 και του Muddy Waters το ’58, δημιουργείται ένα νέο μουσικό ρεύμα, το βρετανικό Blues που μας έδωσε σπουδαίους μουσικούς και υπέροχες ηχογραφήσεις. Alexis Komer, John Mayall, Rolling Stones, John Mayall and the Bluesbreakers, Fleetwood Mac, Cream, Graham Bond, Animals, Yardbirds, Savoy Brown, Ten Years After, Chicken Shark, μερικοί από τους σημαντικότερους.

Η σύγχρονη εξέλιξη του Blues
Στις Η.Π.Α. οι εκκολαπτόμενοι superstars, δεν μένουν με σταυρωμένα τα χέρια. Ο Paul Butterfield, ο John Hammond Jr., ο Jimi Hendrix, ο Bob Dylan, οι Blues Project, οι Canned Heat, ο Roy Buchanan χώθηκαν με τα μούτρα στο Blues και μέσα από αυτό οριοθέτησαν το δικό τους Rock. Το νέο ρεύμα ονομάστηκε Blues-Rock και εκπροσώπους του συναντάμε όλες τις επόμενες δεκαετίες: ZZ-Top, GeorgeThorogood, Stevie Ray Vaughan, Robert Gray. Συνολικότερα, μπορούμε να πούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των κορυφαίων rock groups των ’60s πατούσαν με το ένα (τουλάχιστον) πόδι στο Blues.
Μετά την επανάσταση των ’60s το μέτωπο των μαύρων και λευκών Bluesmen έγινε κοινό και την συναρπαστική αυτή συγχώνευση, μπορούμε να την απολαύσουμε στις καλές της στιγμές από τη μία πλευρά στην άλλη. Και είναι ελπιδοφόρο ότι στο ξεκίνημα του νέου αιώνα αυτή η μουσική που ξεκίνησε από ένα τόσο περιορισμένο γεωγραφικό ορίζοντα και κάτω από τόσο αντίξοες συνθήκες, παραμένει δυναμική και διατηρεί την παγκόσμια απήχησή της. Δεν είναι τυχαίο, ότι στη μικρή μας χώρα, η απήχησή του Blues και των εκάστοτε εκπροσώπων της που μας επισκέπτονται παραμένει σταθερά μεγάλη, ανεξάρτητα από εφήμερες μόδες που έρχονται και παρέρχονται χωρίς, συνήθως, να αφήσουν τίποτα δημιουργικό πίσω τους.

ΠΗΓΗ: Flow Magazine