Τι σημαίνουν από νομικής άποψης τα capital controls στις ελληνικές τράπεζες

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η νομική πτυχή της επιβολής των capital controls στις ελληνικές τράπεζες…

Τι σημαίνει από νομικής άποψης ο περιορισμός στην κίνηση κεφαλαίων;
Αποτέλεσμα των ραγδαίων οικονομικών και πολιτικών εξελίξεων που λαμβάνουν χώρα την τελευταία εβδομάδα στην Ελλάδα, είναι η επιβολή των «capital controls», ήτοι ο έλεγχος των τραπεζικών καταθέσεων.
Το μέτρο αυτό λαμβάνεται συνήθως προκειμένου να σταματήσουν οι εκροές των καταθέσεων και να σταθεροποιηθεί το τραπεζικό σύστημα. Υπό το πρίσμα των ανωτέρω, και ενόψει της ανησυχίας που έχει δημιουργηθεί σχετικά με την εφαρμογή του εν λόγω μέτρου, θεωρούμε αναγκαίο, από πλευράς μας, να σας ενημερώσουμε για το ισχύον νομικό πλαίσιο.
Άλλωστε, ήδη με την από 6 Ιουλίου 2015 σχετική υπουργική απόφαση η εφαρμογή των capital controls παρατάθηκε μέχρι και την 8 Ιουλίου κι εν συνεχεία μέχρι και τις 10 Ιουλίου. Από την Πέμπτη, 9 Ιουλίου 2015 αναμένεται να εκδοθεί νέα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου προς ρύθμιση των τραπεζικών ζητημάτων.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έχει τονίσει στο παρελθόν ότι για την επιβολή των capital controls πρέπει να συντρέχει γνήσια και επαρκώς σοβαρή απειλή των κατοχυρωμένων κοινωνικών δικαιωμάτων.
Tί ισχύει μετά την επιβολή των «capital controls»
Σύμφωνα με την ισχύουσα Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου, η τραπεζική αργία ισχύει από τη Δευτέρα, 29 Ιουνίου 2015, έως και την Παρασκευη, 10 Ιουλίου 2015, διάστημα κατά το οποίο τα καταστήματα των τραπεζών θα παραμείνουν κλειστά για το συναλλακτικό κοινό, εξαιρουμένων των υποκαταστημάτων που άνοιξαν την 1η Ιουλίου, κατόπιν τροποποίησης της ανωτέρω πράξης, προκειμένου να εξυπηρετήσουν όσους δεν διαθέτουν κάρτα αναλήψεως.
Ακολουθεί περίληψη με τα σημεία κλειδιά της άνω Πράξης:
Η τραπεζική αργία καταλαμβάνει όλα τα πιστωτικά ιδρύματα που λειτουργούν στην Ελλάδα με οποιαδήποτε μορφή, περιλαμβανομένων των υποκαταστημάτων αλλοδαπών πιστωτικών ιδρυμάτων, το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων, τα ιδρύματα πληρωμών, τα ιδρύματα ηλεκτρονικού χρήματος, τα υποκαταστήματα και τους αντιπροσώπους ιδρυμάτων πληρωμών και ιδρυμάτων ηλεκτρονικού χρήματος που εδρεύουν σε άλλα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και λειτουργούν νόμιμα στην Ελλάδα (στο εξής, τα «Ιδρύματα»).
Κατά το διάστημα της τραπεζικής αργίας πραγματοποιούνται:
Αναλήψεις μετρητών από τις αυτόματες ταμειολογιστικές μηχανές (ΑΤΜ), υποκείμενες σε ημερήσιο όριο ανά κάρτα το οποίο ορίζεται σε 60 ευρώ.
Συναλλαγές άνευ περιορισμών με πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες για πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας.
Πληρωμές με τη χρήση προπληρωμένων καρτών αποκλειστικά έως του ποσού που εμφανιζόταν ως υπόλοιπο πριν από την έναρξη της τραπεζικής αργίας.
Συναλλαγές από απόσταση (internet, phone, mobile banking) για πληρωμές στο εσωτερικό της χώρας.
Αναλήψεις μετρητών μέσω καρτών που έχουν εκδοθεί στο εξωτερικό από τα ΑΤΜ.
Συναλλαγές με την Τράπεζα της Ελλάδος, διασυνοριακές εντολές πληρωμών που αφορούν αποκλειστικά στην πίστωση ενός λογαριασμού που τηρείται σε πιστωτικό ίδρυμα που λειτουργεί στην Ελλάδα, εκκαθάριση συναλλαγών, οι οποίες έχουν καταχωρηθεί στα οικεία κεντρικά συστήματα πληρωμών (TARGET2−GR, EURΟ1, ΔΙΑΣ) και διακανονισμών, Παρακολούθησης Συναλλαγών επί Τίτλων με Λογιστική Μορφή/΄Αϋλοι Τίτλοι και συναλλαγές της Ελληνικής Δημοκρατίας.
Επιπλέον, από την 1η Ιουλίου γίνονται αποδεκτές οι καταθέσεις σε ΑΤΜ και Υπηρεσίες των πιστωτικών ιδρυμάτων και εκδίδονται νέες πιστωτικές και χρεωστικές κάρτες, σύμφωνα με διαδικασία που θα ορισθεί από τις διοικήσεις αυτών.
Συνιστάται Επιτροπή Έγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών, η οποία εγκρίνει συγκεκριμένες συναλλαγές που κρίνονται αναγκαίες για τη διαφύλαξη ενός δημοσίου ή κοινωνικού συμφέροντος, συμπεριλαμβανομένων, μεταξύ άλλων, συναλλαγών για την πληρωμή ιατρικών εξόδων ή εισαγωγών φαρμακευτικών ειδών.
Κατά το διάστημα της τραπεζικής αργίας δεν θα οφείλεται τόκος υπερημερίας σε ό,τι αφορά απαιτήσεις που καθίστανται απαιτητές κατά τη διάρκειά της και αναστέλλονται οι προθεσμίες λήξης, εμφάνισης και πληρωμής αξιόγραφων καθώς και οι δικαστικές.
Τι ισχύει βάσει της Συνθήκης Λειτουργίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΣΛΕΕ)
Βάσει του άρθρου 63 της ΣΛΕΕ τα κράτη-μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης δεσμεύονται με τη γενική υποχρέωση της απαγόρευσης οποιουδήποτε περιορισμού στην κίνηση των κεφαλαίων, συναλλαγών και πληρωμών κάθε είδους, εντός και εκτός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ωστόσο, σύμφωνα με το άρθρο 65 της άνω συνθήκης, οι διατάξεις του άρθρου 63 δεν θίγουν το δικαίωμα των κρατών μελών:
α) να εφαρμόζουν τις οικείες διατάξεις της φορολογικής τους νομοθεσίας οι οποίες διακρίνουν μεταξύ φορολογουμένων που δεν βρίσκονται στην ίδια κατάσταση όσον αφορά την κατοικία τους ή τον τόπο όπου είναι επενδεδυμένα τα κεφάλαιά τους,
β) να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την αποφυγή παραβάσεων των εθνικών νομοθετικών και κανονιστικών διατάξεων, ιδίως στον τομέα της φορολογίας ή της προληπτικής εποπτείας των πιστωτικών ιδρυμάτων, ή να προβλέπουν διαδικασίες δήλωσης των κινήσεων κεφαλαίων για λόγους διοικητικής ή στατιστικής ενημέρωσης, ή να λαμβάνουν μέτρα υπαγορευμένα από λόγους δημόσιας τάξης ή δημόσιας ασφάλειας.