Ο μηχανισμός της νόησης Β

Σύμφωνα με την Αναπτυξιακή Ψυχολογία και ιδιαίτερα τις πρωτοποριακές εργασίες του Ελβετού ψυχολόγου Ζαν Πιαζέ (Jean Piaget), οι απαρχές του συστήματος των εννοιών δημιουργούνται σταδιακά με συγκέντρωση εμπειριών που συνδέουν την αίσθηση με την κίνηση σε στερεότυπους κινητικο-αισθητικούς ή κιναισθητικούς μηχανισμούς αντιδράσεως, που ονομάζονται από τον Πιαζέ «κιναισθητικά σχήματα»…

Το μωρό έχει στην αρχή μόνο κάποια έμφυτα ανακλαστικά. Καθώς αναπτύσσεται όμως σωματικά, αυτά τα ανακλαστικά εξελίσσονται σταδιακά σε κιναισθητικούς μηχανισμούς αντίδρασης και δράσης. Οι μηχανισμοί αυτοί συνδέονται αρχικά με μίαν ορισμένη κατάσταση αλλά σύντομα χρησιμοποιούνται αδιάκριτα για μίαν πλειάδα καταστάσεων. Έτσι, το μωρό θηλάζει αρχικά το στήθος της μητέρας του, αλλά στην συνέχεια «θηλάζει» επίσης διάφορα άλλα αντικείμενα δοκιμάζοντας έτσι την σκληρότητα, την λειότητα, την θερμοκρασία τους κοκ. Σταδιακά μαθαίνει επίσης να συντονίζει την οπτική αντίληψη με κινήσεις των χεριών. Δεν ασκεί όμως έτσι μόνο την ικανότητά του να χειριστεί αντικείμενα αλλά την ίδια την αντίληψη των αντικειμένων τον τρόπο απεικόνισης του περιβάλλοντος στον νου του. Αρχικά δεν είναι ακόμα σε θέση να αναλύσει την εποπτεία σε επί μέρους στοιχεία με ξεκάθαρες ιδιότητες. Αυτό το ξεκαθάρισμα γίνεται όσο αφομοιώνει όλο και περισσότερα κιναισθητικά σχήματα χειρισμού του περιβάλλοντος . Το παιδί διακρίνει κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά όταν μάθει να τα χειρίζεται ή να τα αξιοποιεί με άλλον τρόπο. Ακόμα και όταν αρχίζει μετά τους δεκαοκτώ μήνες να χρησιμοποιεί λέξεις δεν έχει την πλήρη κατανόηση των αντιστοίχων εννοιών. Γι’ αυτό ο Πιαζέ χαρακτηρίζει τους μηχανισμούς αντίληψης και χειρισμού των διαφόρων αντικειμένων, καθώς και τις αντίστοιχες λεκτικές εκφράσεις, ως «προέννοιες». Χαρακτηριστικό τους είναι ότι χρησιμοποιούνται ανειδίκευτα για να αναφερθεί το παιδί σε πολύ διαφορετικές μεταξύ τους εξωτερικές καταστάσεις. Η λογική δομή των εννοιών, που αποτελεί το βασικό αντικείμενο μελέτης του Πιαζέ, αποκτάται σταδιακά ακολουθώντας συγκεκριμένα στάδια εξέλιξης μέχρι την ηλικία των δώδεκα ετών. Επειδή όμως ο Πιαζέ θεωρεί τα λογικά χαρακτηριστικά των εννοιών σαν τα κύρια, τα ουσιωδέστερα, συστατικά τους, εστίασε την προσοχή του στον λογικό χειρισμό των εννοιών και δεν ασχολήθηκε παραπέρα με το εμπειρικό υπόστρωμά τους. Ο Πιαζέ φαίνεται να θεωρεί τις προέννοιες σαν προσωρινές ατελείς μορφές σύλληψης της πραγματικότητας, που αντικαθίστανται σταδιακά από πιο εξελιγμένες, δηλαδή πιο σωστά δομημένες από λογικής πλευράς. Όμως οι προέννοιες δεν είναι καθόλου επουσιώδεις γιατί επιτρέπουν, καθώς θα ιδούμε, συνειρμικές συνδέσεις εννοιών που η λογική δεν μπορεί να κάνει.

Η βασική υπόθεση και ενδείξεις που την στηρίζουν

Πώς μπορούμε όμως να βεβαιωθούμε ότι οι προέννοιες υπάρχουν μόνιμα στη μνήμη;

Υπάρχουν διάφορες χαρακτηριστικές ενδείξεις που στηρίζουν αυτήν την άποψη:

Use Facebook to Comment on this Post