Τι είναι η ανθρώπινη συνείδηση; Πως αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και τον εαυτό μας; Γιατί συμπεριφερόμαστε με τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε; Αν και για τους ανθρώπους με πνευματικές ανησυχίες μερικά από τα παρακάτω είναι αυτονόητα, νομίζω ότι οι περισσότεροι από εμάς δεν πολυ ασχολούμαστε με την αντιμετώπιση τέτοιων ερωτημάτων. Δυστυχώς…
Υπάρχουν πολλές σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες, που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στα ερωτήματα αυτά. Μια από αυτές,ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός (NLP) περιγράφει την ανθρώπινη συνείδηση με απλό και κατανοητό τρόπο. Το NLP περιγράφει την ανθρώπινη συνείδηση (το “εγώ”) σαν μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους, οι οποίοι ξεκινούν με κέντρο την πνευματικότητα μας και φτάνουν μέχρι τη συμπεριφορά μας κατα την αλληλεπίδραση μας με το περιβάλλον:
Υπάρχουν πολλές σύγχρονες ψυχολογικές θεωρίες, που προσπαθούν να δώσουν απάντηση στα ερωτήματα αυτά. Μια από αυτές,ο νευρογλωσσικός προγραμματισμός (NLP) περιγράφει την ανθρώπινη συνείδηση με απλό και κατανοητό τρόπο. Το NLP περιγράφει την ανθρώπινη συνείδηση (το “εγώ”) σαν μια σειρά από ομόκεντρους κύκλους, οι οποίοι ξεκινούν με κέντρο την πνευματικότητα μας και φτάνουν μέχρι τη συμπεριφορά μας κατα την αλληλεπίδραση μας με το περιβάλλον:
Στον πρώτο κύκλο στο κέντρο, τοποθετείται η πνευματικότητα. Πνευματικότητα είναι η αντιληψη που έχουμε για το ρόλο μας στη ζωή. Ποιοί είμαστε, γιατί γεννηθήκαμε, ποιο είναι το νόημα της ζωής. Επειδή αυτονόητη απάντηση στα ερωτήματα αυτά δεν υπάρχει, οι πνευματικότητα ενδέχεται να διαφέρει πολύ από άτομο σε άτομο. Υπάρχουν άνθρωποι που βλέπουν τη ζωή σαν ένα δώρο, που δεν ξεχνούν ότι είναι θνητοί, που αγαπούν τη ζωή και τους ανθρώπους ακριβώς για το εφήμερο της ζωής, και άνθρωποι που πιστεύουν ότι είναι τόσο καταπληκτικά όντα που τους αξίζει κάθε ανταμοιβή και τιμή και ότι όλοι οι άλλοι είναι κομπάρσοι στην ταινία που λέγεται ζωή και στην οποία οι ίδιοι πρωταγωνιστούν.
Η διαμόρφωση της πνευματικότητας ξεκινά με τη γέννηση, και εξελίσεται αργά καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής. Σε μεγάλη ηλικία είναι πολύ δύσκολο να αλλάξει η πνευματικότητα ενός ατόμου ξαφνικά. Το άτομο, έχοντας επενδύσει τεράστιο χρόνο στην ανάπτυξη της πνευματικότητας, αμφισβητεί οτιδήποτε έρχεται σε αντίθεση με αυτήν και αρνείται πολλές φορές να δει τις βλάβες στην πνευματικότητα του που τον οδηγούν σε λάθος πεποιθήσεις και παράλογες συμπεριφορές.
Από την πνευματικότητα, του ατόμου, διαμορφώνεται η ταυτότητα. του ατόμου. Ταυτότητα είναι η υποκειμενική αντίληψη που έχουμε για τον εαυτό μας. Ποιοι νιώθουμε πως είμαστε.
Απο την ταυτότητα, διαμορφώνονται οι πεποιθήσεις, του ατόμου, δηλαδή τα ακράδαντα πιστεύω του. Πεποίθηση είναι π.χ. το ότι πιστεύω ότι ο ήλιος θα ανατείλει από την ανατολή. Πεποίθηση είναι το ότι είμαι άχρηστος. Πεποίθηση είναι το ότι όλοι οι ξένοι είναι εχθρικοί. Πεποίθηση είναι το ότι “όλα τα αφεντικά είναι εκμεταλευτές”. Πεποίθηση είναι το ότι “όποιος φύγει από το μαντρί τον τρώει ο λύκος”. Πεποίθηση είναι το ότι κανείς δεν νοιάζεται για εμένα. Πεποίθηση είναι το ότι “παρ’ ολα αυτά έχω κάποιον ανώτερο σκοπό στη ζωή μου”…
Απο τις πεποιθήσεις προέρχονται οι ικανότητες μας. Αν πιστεύω ότι είμαι νικητής (ταυτότητα) θα αποκτήσω την πεποίθηση ότι μπορώ να νικήσω και θα αναπτύξω τις κατάλληλες ικανότητες. Αν έχω την πεποίθηση ότι όλοι γύρω μου είναι απατεώνες, και την πεποίθηση ότι για να επιβιώσω θα πρέπει να είμαι καλός στην απάτη, θα αναπτύξω ανάλογες ικανότητες. Αν έχω την πεποίθηση ότι είναι καλό να νοιαζόμαστε και βοηθάμε τους αλλους, τότε θα αναπτύξω την ικανότητα να συναισθάνομαι τους άλλους για να μπορώ να ξέρω πως αισθάνονται για να μπορώ να τους βοηθήσω. Οσο πιο ισχυρές οι πεποιθήσεις μας, τόσο πιο ανεπτυγμένες οι ικανότητες μας.
Ανάλογα με τις ικανότητες, προκύπτει η συμπεριφορά των ατόμων προς το περιβάλον…
Ας δούμε δύο παραδείγματα για να δούμε την τεράστια επίδραση της πνευματικότητας στην συμπεροφορά μας.
Παράδειγμα 1ον: Μεγαλωσα σε περιβάλον όπου όλοι με θεωρούσαν το κέντρο του κόσμου. Οτι ζητούσα το έπαιρνα. Ημουν ο απόλυτος άρχοντας του περιβάλοντος. Ο εγωισμός δεν είναι κακό πράγμα. Ισα ίσα. Που βοηθάει στην ανάπτυξη. Μέσω του ανταγωνισμού. Τι με νοιάζει για τους άλλους; Γεννήθηκα και θα πεθανω μόνος. Θα κατακτήσω τη ζωή. Θα της πιώ το μεδούλι. Θεός; Ποιος θεός; δε βλέπεις τους παπάδες; …. (πνευματικότητα). Εγώ όμως δεν είμαι σαν τους άλλους… Εγώ είμαι καταπληκτικός τυπος… Κανείς δεν μπορεί να μου αρνηθεί κάτι…. Δε με ξέρετε καλά εμένανε…..(ταυτότητα) Ο κόσμος είναι εδώ και θα τον απολαύσω όσο μπορώ. Δεν μπορώ να αλλάξω τον κόσμο. (πεποιθησεις) και δικαιούμαι να απολαύσω όσο περισσότερα πράγματα μπορώ. Δεν είμαι ίδιος με τους άλλους. Είμαι καλύτερος. Και δικαιούμαι να απολαύσω περισσότερα. (πεποιθήσεις) Είμαι καλός στα σπορ, τα πάω πολύ καλά με τις γυναίκες, έχω βρεί μια καλή δουλειά (ικανότητες) , ειμαι ωραίος τύπος, εχω χιουμορ (ικανότητες) και τα εχω καλά με όλους (συμπεριφορά).
Παράδειγμα δεύτερον: Πιστεύω ότι ο κόσμος δε μου ανήκει. Οτι ανήκει στις γενιες που θα έρθουν. (πνευματικότητα). Πιστεύω ότι είμαι ο τυχερός κληρονόμος της ζωής και ότι οφείλω να την προστατεύσω (ταυτότητα) Πιστεύω ότι ολοι οι άνθρωποι έχουν ίσα δικαιώματα σε βασικά αγαθά όπως το νερό και το φαγητό. (πεποίθηση). Νοιώθω την ανάγκη να βοηθάω τους άλλους ανθρώπους για να φτιάξουμε μια καλύτερη ανθρωπότητα (ικανότητα) και το κάνω όπου και όποτε μπορώ (συμπεριφορά).
Η διαμόρφωση των φλοιών της συνείδησης, είναι ταυτόχρονη και αμφίδρομη. Από το περιβάλλον προς την πνευματικότητα, και από την πνευματικότητα προς το περιβάλλον. Οταν το άτομο αντιλαμβάνεται ότι πρέπει να αλλάξει την συμπεριφορά του, τότε αλλάζει πρώτα τις ικανότητες του, και μετά αν χρειαστεί τις πεποιθήσεις του. Σπανιότατα αλλάζει κάτι πέραν αυτών και συνήθως η αλλαγή περιορίζεται στις ικανότητες. Η αντίσταση στην αλλαγή από το περιβάλλον προς τα μέσα είναι πολύ ισχυρή.
Το αντίθετο συμβαίνει με την αλλαγή από μέσα προς τα έξω. Οταν δηλαδή αλλάζει ένας εσωτερικός κύκλος, αλλάζουν άμεσα και θεαματικά όλοι οι εξωτεροι του. Οταν αλλάξει η πνευματικότητα μας, αλλάζουν την ίδια στιγμή η ταυτότητα μας, οι πεποιθήσεις μας, οι ικανότητες μας και η συμπεριφορά μας.
Τη γνώση αυτή έχει η τηλεόραση εδώ και χρόνια. και αλλάζει κατ΄ευθείαν την πνευματικότητα μας…
Επαναλαμβάνοντας μας συνεχώς ότι είμαστε μοναδικοί, ότι έχουμε μοναδικές ανάγκες να ικανοποιήσουμε, ότι μας αξίζει το καλύτερο, ότι μια ζωή την έχουμε και πρέπει να την ζήσουμε, μας αλλάζει την πνευματικότητα. Δείχνοντας μας συνεχώς πρότυπα όμορφων, χαμογελαστών, φρεσκοπλυμενων, εγκληματικων, εγωιστικών κτηνών, η τηλεόραση μας εμφυτεύει πεποιθήσεις ότι σημασία έχουμε μόνο εμείς και η προσωπική μας επιβίωση σε βάρος των άλλων, ότι οι άνθρωποι είναι κτήνη που πολεμάνε και σκοτώνουν ο ένας τον άλλο, ότι απαιτείται φύλαξη και αστυνόμευση, ότι έτσι κι αλλιώς ποτέ ο κόσμος δεν ήταν ποτέ δίκαιος, ότι αν δεν υπογράφαμε το μνημόνιο θα καταστρεφόμασταν (πεποιθήσεις) και εμείς, βλέποντας ότι δεν μπορουμε να αλλάξουμε τον κόσμο (πεποίθηση) συνεχίζουμε να δουλεύουμε και να προσπαθούμε να επιβιώσουμε ατομικά (συμπεριφορά με τις ανάλογες ικανότητες). Με τον τροπο αυτό κρατούνται τα πράγματα σε τάξη.
Οταν όμως αλλάξει η πνευματικοτητα, αλλάζουν αμέσως ΟΛΟΙ οι κύκλοι. Αλλαγή στην πνευματικότητα συνεπάγεται αλλαγή στην ταυτότητα, στις πεποιθήσεις,στις ικανότητες και τις συμπεριφορές. Σε περίπτωση που το άτομο αλλάξει πνευματικότητα, η αλλαγή από το κέντρο προς τα έξω είναι αυτόματη και εντυπωσιακή. Ομως για να αλλάξει η πνευματικότητα ενός ατόμου, θα πρέπει το άτομο αυτό να εκτεθεί σε εμπειρίες συγκλονιστικές που θα το κάνουν να αλλάξει ολόκληρη την κοσμοθεώρηση του και τη στάση του απέναντι στη ζωή. Τέτοιες εμπειρίες μπορεί να είναι ένα ατύχημα που μας φέρνει κοντά στο θάνατο, ή η συναναστροφή με έναν άνθρωπο που μας επηρρεάζει τόσο βαθιά που να αναθεωρήσουμε την πνευματικότητα μας ή η εμπειρία μιας κατάστασης που μας σοκάρει και μας συγκλονίζει.
Ελπίζω ότι τώρα που η κρίση θα αρχίσει να ακουμπάει όλο και περισσότερους συμπολίτες μας, που θα συγκλονιστούν όταν χάσουν τις περιουσίες τους και μείνουν χωρίς δουλειά, η πνευματικότητα μας θα αλλάξει με τέτοιο τρόπο που θα αποκτήσουμε την πεποίθηση ότι μπορούμε να φτιάξουμε έναν καλύτερο κόσμο, χωρίς αυτες τις τεράστιες ανισότητες, χωρίς βία και πολέμους, θα αναπτύξουμε την ικανότητα να αγαπάμε και να βοηθάμε τους συνανθρώπους μας και θα δώσουμε ένα τέλος στην ανισότητα, τη μιζέρια και τη δυστυχία, πρώτα στη χώρα μας και μετά σε ολόκληρο τον κόσμο.
Τι είναι ο Νευρογλωσσικός Προγραμματισμός (NEUROLINGUISTIC PROGRAMMING)
Πολλές φορές, στη ζωή μας, συμβαίνει να θέλουμε να πούμε ένα πράγμα και να βγαίνει από το στόμα μας ένα άλλο. Ή εναλλακτικά συμβαίνει να σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας κάτι αντίθετο από αυτό που παρουσιάζουμε στους άλλους και όμως να εισπράττουμε από αυτούς ως αντιμετώπιση, αυτό που πραγματικά πιστεύουμε για μας. Τι συμβαίνει στ’ αλήθεια;
Είμαστε εμείς οι περίεργοι, οι ελλειμματικοί, οι προβληματικοί; Μάλλον όχι…
Όλοι μας έχουμε εντυπωμένα στο μη συνειδητό νου μας ορισμένα “προγράμματα” που καθορίζουν τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε την πραγματικότητα, που καθοδηγούν τη σκέψη, τα συναισθήματα, τη δράση και τις συμπεριφορές μας στην καθημερινότητά μας, την αντίδρασή μας στα εξωτερικά ερεθίσματα, και τα οποία προκαθορίζουν σχεδόν τη συναισθηματική, λογική και πρακτική αντίδραση μας στο καθετί. Είμαστε δηλαδή τέλεια όντα που εκτελούμε τέλεια τα προγράμματα που άλλοι έχουν φορτώσει στον “σκληρό μας δίσκο”. Παρόλο που προτιμούμε να θεωρούμε τον εαυτό μας φορέα ελεύθερης βούλησης,και όχι όργανο μιας αυτοματοποιημένης συμπεριφοράς, πολλές από τις καθημερινές μας αντιδράσεις -ιδίως αρνητικές- έχουν διαμορφωθεί χρόνια πριν, στην παιδική μας ηλικία, δηλαδή από 0 ετών έως 6, από προηγούμενες ανάλογες εμπειρίες που βιώσαμε στο οικογενειακό μας περιβάλλον. Είτε το άμεσο είτε το ευρύτερο. Οι τότε αντιδράσεις, που επιλέξαμε να έχουμε δημιούργησαν ένα εντύπωμα μέσα μας και εξακολουθούν να αναπαράγονται απαράλλακτες σε κάθε νέα κατάσταση που θυμίζει την παλιά, καθηλώνοντας μας. Κι ενώ έχουμε πολλές εναλλακτικές επιλογές, δεν τις αξιοποιούμε, αφού η συμπεριφορά μας έχει “κλειδωθεί” σε έναν συγκεκριμένο τρόπο αντίδρασης. Κάθε παθολογική, ψυχολογική συμπεριφορά μπορεί να αναχθεί σε τέτοιους μηχανισμούς, με αποτέλεσμα να βιώνουμε απαξιωτικές καταστάσεις και αδιέξοδα και φυσικά να γινόμαστε πρακτικά αναποτελεσματικοί.
Δηλαδή, δίκαια αναρωτιέται κανείς, είμαστε καταδικασμένοι να εκτελούμε δια βίου την ασυνείδητη εκπαίδευση που λάβαμε στην παιδική μας ηλικία; Ένα είδος ρομπότ που απλώς προσπαθούν, χωρίς επιτυχία, να αποφύγουν δυσάρεστα βιώματα, αναπαράγοντας διαρκώς καταστροφικές συμπεριφορές; Όχι βέβαια… Υπάρχουν διάφορα μέσα (ένα από αυτά και ο NLP) με τα οποία μπορεί κανείς να αλλάξει τον αρχικό προγραμματισμό και να βρει την αληθινή του ταυτότητα, τις αξίες του, τα “θέλω” του.
Στόχος του NLP, τόσο στις θεραπευτικές όσο και στις υπόλοιπες εφαρμογές του, είναι η γρήγορη αλλαγή του τρόπου αντίληψης και δράσης, η αλλαγή της προσέγγισης της ζωής και των συμπεριφορών, μέσα από την εξαφάνιση αυτών των ασυνείδητων προγραμμάτων και της αντικατάστασής τους με τα προγράμματα που εμείς επιθυμούμε να καθορίζουν τη ζωή μας.
Διότι εν τέλει αυτό που διαφοροποιεί ένα “επιτυχημένο” από ένα “μη επιτυχημένο” σε οποιονδήποτε τομέα άνθρωπο, είναι η ικανότητά του να ζει τη ζωή του μέσα στο πλαίσιο που ο ίδιος καθορίζει με βάση τις προσωπικές του ανάγκες και ισορροπίες και να φέρνει το αποτέλεσμα που ικανοποιεί τον ίδιο και όχι το περιβάλλον του. Η εξαφάνιση των περιοριστικών μας πεποιθήσεων μας επαναφέρει σε μια κατάσταση ελευθερίας, ρέουσας, αβίαστης και βαθιάς επικοινωνίας, και ειλικρινούς ενδιαφέροντος για τους άλλους, απαλλαγμένων από τα βαριά δεσμά της χρόνιας καταναγκαστικής συμπεριφοράς.
Σύντομη ιστορία και εξέλιξη του NLP
Η μέθοδος αναπτύχθηκε στις αρχές της δεκαετίας του ’70, στα πανεπιστήμια της California και της Santa Cruz, από τον γλωσσολόγο John Grinder και τον Richard Bandler, μαθηματικό και ψυχοθεραπευτή της σχολής Gestalt. Η κοινή τους μελέτη εστιάστηκε στα χαρακτηριστικά της συμπεριφοράς ορισμένων ατόμων που διέθεταν μια χαρισματική ικανότητα επικοινωνίας και πειθούς, πράγμα που τους επέτρεπε να είναι εξαιρετικά αποτελεσματικοί σε επαγγελματικούς τομείς. Τέτοια άτομα ήταν κυρίως ο Milton Ehckson, ο φημισμένος εφαρμοστής της θεραπευτικής ύπνωσης, η Virginia Satir, καινοτόμος στην οικογενειακή ψυχοθεραπεία και ο Fritz Perls, ο πρωτοπόρος θεμελιωτής της ψυχοθεραπείας Gestalt. Κοινό χαρακτηριστικό όλων τους η μεγάλη ικανότητα να εγκαθιστούν μια αίσθηση βαθιάς επαφής με τον άνθρωπο που είχαν απέναντι τους και η μεγάλη ικανότητα τους να μεταβάλλουν εύκολα και με φυσικό τρόπο την συμπεριφορά του, ώστε να μπορέσει τελικά να εξυπηρετήσει τους στόχους του. Παρατηρώντας τον τρόπο που αυτοί οι άνθρωποι ασκούσαν με ιδιαίτερα επιτυχημένο, σχεδόν μαγικό τρόπο τη θεραπευτική δουλειά τους, οι Grinder και Bandler αντιλήφθηκαν πως υπάρχουν ορισμένα εντελώς καθορισμένα σχήματα ή μοντέλα, (λεκτικά σχήματα και σχήματα συμπεριφοράς), που αυτοί οι άνθρωποι χρησιμοποιούν ξανά και ξανά. Συνειδητοποίησαν πως είναι δυνατόν αυτά να αναλυθούν και να καταγραφούν, και στη συνέχεια να διδαχτούν σε άλλα -λιγότερο αποτελεσματικά -άτομα, πλουτίζοντας έτσι και το δικό τους οπλοστάσιο συμπεριφορών.
Οι πρωτοπόροι του NLP μας έδειξαν σε πόσο μεγάλο βαθμό κάθε άνθρωπος δημιουργεί μέσα στο νου του αναπαραστάσεις των καταστάσεων του εξωτερικού κόσμου (και παρελθόντος), π.χ. ολόκληρα “φιλμ” από εικόνες και ήχους. Το αν αυτά έχουν θετική ή αρνητική για μας χροιά, καθορίζει αν θα είμαστε αποτελεσματικοί ή όχι στην αντιμετώπιση της δυσκολίας. Εδώ παρεμβαίνει η εφαρμογή του NLP, επιτρέποντας μας να τροποποιήσουμε αυτές τις εσωτερικές αναπαραστάσεις, με άξονα το πώς εμείς οι ίδιοι θα προτιμούσαμε να συμπεριφερόμαστε. Το όνομα NLP (Νευρο-Γλωσσικός Προγραμματισμός) αναφέρεται, στη μεσολάβηση του εγκεφάλου (Νευρικό σύστημα), στους μηχανισμούς της λεκτικής -και μη λεκτικής- επικοινωνίας (Γλωσσική ή γλωσσολογική παράμετρος), και στον Προγραμματισμό, των επαναλαμβανόμενων σχημάτων σκέψης και συμπεριφοράς που μας χαρακτηρίζουν.
Η μέθοδος NLP μελετά πάνω απ’ όλα την υποκειμενική εμπειρία κάθε ατόμου, δηλαδή τον ιδιαίτερο τρόπο με τον οποίο αυτό βιώνει τον κόσμο.
Πρόκειται για μια μέθοδο που οφείλει να βασίζεται όχι σε συνταγές, αλλά στην εξατομίκευση και απαιτεί σεβασμό στην ατομικότητα. Όταν μιλάμε για θεραπεία, το πρόβλημα δύο ανθρώπων δεν είναι ποτέ το “ίδιο”. Ο θεραπευτής οφείλει να συμπλέει με τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης.
Ταυτόχρονα, ο NLP δεν αποτελεί μια ενιαία θεωρία που ερμηνεύει τον ανθρώπινο ψυχισμό, αλλά μάλλον μια συλλογή από «εργαλεία», σταχυολογημένα από διάφορες ψυχοθεραπευτικές σχολές, που φαίνεται να έχουν αποτέλεσμα. Βασικό κριτήριο και μεθοδολογία είναι η αποτελεσματικότητα: αν μια τεχνική δεν αποδίδει πρακτικά, απορρίπτεται. Αν αποδίδει, γίνεται δεκτή ακόμη κι αν δεν γνωρίζουμε άμεσα τον ακριβή τρόπο δράσης της. Ο NLP είναι μια ανοιχτή μεθοδολογία, μια πρακτική και ταυτόχρονα μια μέθοδος αναζήτησης της γνώσης, Μια προσέγγιση που ξεκινά από το αξίωμα “ό,τι φέρνει αποτέλεσμα αποτελεί αποδεκτό εργαλείο” είναι μια τίμια προσέγγιση. Δυστυχώς ή ευτυχώς, είναι ακόμη πολύ νωρίς για να μπορέσει ο ανθρώπινος νους να ερμηνεύσει όλα τα φαινόμενα που μας περιτριγυρίζουν. Και από αυτή την παραδοχή της άγνοιας μας απορρέει εν τέλει μια άλλη βεβαιότητα: πως τελικά θα υπάρξει κάποτε η ζητούμενη ερμηνεία, αρκεί η πράξη να υπηρετείται με σεβασμό και συνέπεια.
Η μέθοδος παραμένει ανοιχτή και εξελίσσεται συνεχώς. Ως πρόδρομοι της μπορούν να θεωρηθούν και πολλοί παλιότεροι και σύγχρονοι της επιστήμονες, όπως ο γλωσσολόγος Noam Chomsky.
http://gerasimos-politis.blogspot.com/2012/01/nlp.html