Χρήση εικόνων της pop culture στο Θεματικό Πάρκο Ελληνικής Μυθολογίας: Μια ευκαιρία που δεν πρέπει να πάει χαμένη

του Γιάννη Παπαδημητρόπουλου, MBA in Tourism

Μια από τις πολλές μεγάλες επενδύσεις στις ειδικές μορφές τουρισμού που τα τελευταία χρόνια συζητούνται στην Ελλάδα, μελετώνται, προκηρύσσονται, συναντούν αντιδράσεις διαφόρων φορέων και… επιστρέφουν στη φάση του σχεδιασμού είναι και το θεματικό πάρκο Ελληνικής Μυθολογίας. Η επένδυση αυτή θα αποτελείται, σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις και τις προτάσεις, από ένα θεματικό πάρκο σαν αυτά της Disney, αφιερωμένο όμως εξολοκλήρου στην πολύ πλούσια Μυθολογία μας, με αντίστοιχες διαδρομές (rides) εμπνευσμένες από περιστατικά και ήρωες που έχουν γίνει πια παγκόσμια ονόματα της καθημερινότητας (household names) όπως ο Ηρακλής, ο Οδυσσέας, ο Περσεύς, ο Θησέας, ο Ιάσωνας και τα τέρατα με τα οποία αυτοί βρέθηκαν αντιμέτωποι, σε ιστορίες που συμβολίζουν κυρίως την αέναη πάλη του ανθρώπου να δαμάσει τα στοιχεία της φύσης ή την ίδια του την ανεξερεύνητη μοίρα. Επίσης θα διαθέτει ξενοδοχεία που απευθύνονται σε διαφορετικές οικονομικές κατηγορίες επισκεπτών, θεματικά εστιατόρια, καταστήματα και όλες τις άλλες υποδομές και υπηρεσίες που συνιστούν ένα σύγχρονο θεματικό πάρκο. Προτεινόμενες τοποθεσίες, που έχουν τον απαραίτητο χώρο για τη δημιουργία όλου του συγκροτήματος είναι η έκταση του παλαιού αεροδρομίου του Ελληνικού, η Ανάβυσσος και ο Ελαιώνας στην Αττική, ενώ έχει γίνει και πρόταση για τη δημιουργία αντίστοιχου πάρκου στην Ελασσόνα στους πρόποδες του Ολύμπου, που αναγκαστικά και λόγω έλλειψης χώρου δεν θα έχει ούτε τις απαραίτητες προδιαγραφές, ούτε τα μέσα πρόσβασης για να καταστεί διεθνές τουριστικό αξιοθέατο.
Όμως η ελληνική μυθολογία εν έτει 2013 είναι πολύ πιο βαθιά ριζωμένη στο υποσυνείδητο ενός τεράστιου αριθμού ανθρώπων σε όλο τον κόσμο από όσο πιστεύουμε. Σίγουρα οι κάτοικοι ειδικά του Δυτικού Κόσμου, αλλά και της Ιαπωνίας, της Κίνας, της Ρωσίας, της Νοτίου Αμερικής και πολλών άλλων περιοχών έχουν από μικρά παιδιά πάρει στα χέρια τους ένα βιβλίο με τα κατορθώματα των Ελλήνων Ηρώων, έχουν ονειρευτεί ότι τους συνοδεύουν στις περιπέτειές τους, ότι τους βλέπουν καθώς επιτελούν τους άθλους τους. Είναι οι πρώτες ηρωικές μορφές που τα παιδιά, αγόρια και κορίτσια, συναντούν.
Περισσότερο από αυτό, ο τρόπος που οι σημερινοί άνθρωποι των «παραγωγικών ηλικιών» που έχουν διαθέσιμο εισόδημα για τουρισμό (αλλά και οι νεαρότερες ηλικίες που θα έχουν στο άμεσο μέλλον το απαραίτητο διαθέσιμο εισόδημα) αντιλαμβάνονται την Ελληνική Μυθολογία είναι μέσω της pop culture. Οι ιστορίες και οι ήρωες της μυθολογίας έχουν αποτελέσει υλικό για αμέτρητες καλλιτεχνικές δημιουργίες λαϊκής κουλτούρας, μυθιστορήματα, ταινίες, τηλεοπτικές σειρές, μουσική, videogames, comics και κάθε άλλης μορφής μέσο εξιστόρησης. Εκτός από το να διαβάζουν για τις περιπέτειες των ηρώων της μυθολογίας μας, οι άνθρωποι έχουν συνηθίσει να τους βλέπουν εν δράσει στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση ή ακόμα και να τους χειρίζονται σε ένα βιντεοπαιχνίδι καθώς δίνουν τις μάχες τους με τρομερά τέρατα. Μάλιστα δεν είναι σπάνιο το φαινόμενο να έρχονται οι νεαρότερες ηλικίες πρώτη φορά σε επαφή με τη μυθολογία (όχι μόνο την ελληνική μα και τη σκανδιναβική, την κινεζική, την αιγυπτιακή κ.α.) μέσα από αυτές τις δημιουργίες, να εντυπωσιάζονται και μετά να ψάχνουν μόνοι τους τις εξιστορήσεις και τις νοηματοδοτήσεις πίσω από τα ονόματα και τα γεγονότα και να έρχονται έτσι σε επαφή όχι μόνο με τις μυθικές αφηγήσεις αλλά και με τους πολιτισμούς, τα πιστεύω, τις θρησκευτικές, κοινωνικές, πολιτικές ακόμα και κλιματολογικές συνθήκες που παρήγαγαν τους μύθους.
Η ελληνική διανόηση, όταν κάνει τον κόπο να ασχοληθεί με τις αναπαραστάσεις αυτές, συνήθως τις καταδικάζει και τις λοιδορεί ως ανάξιες λόγου ή ακόμα και προσβλητικές. Πρέπει όμως να δούμε την ευκαιρία που υπάρχει για τον ελληνικό τουρισμό στις δεκαετίες pop culture αναπαραστάσεων της Μυθολογίας μας.
Η πρόταση που θα μπορούσε να γίνει είναι απλή: Το θεματικό πάρκο που θα δημιουργηθεί, αν ποτέ περάσει από τις Συμπληγάδες (μυθολογική αναφορά!) της γραφειοκρατίας, των «περιβαλλοντικών προβληματισμών» και του ιδιοτελούς συμφέροντος τοπικών φορέων, να μην είναι απλά αφιερωμένο στην Ελληνική Μυθολογία, αφού άλλωστε υπάρχει ήδη ένα τέτοιο θεματικό πάρκο στο Ουισκόνσιν των ΗΠΑ (φωτογραφία).

Στο ελληνικό πάρκο θα πρέπει να υπάρχουν δυο ζώνες, ή καλύτερα να είναι ίσως δυο πάρκα, στα πρότυπα των διασυνδεμένων πάρκων Disney-Universal σε όλο τον κόσμο. Το ένα θα αποτελείται από τις θεματικές διαδρομές (rides) που θα παρουσιάζουν τους ήρωες και τα περιστατικά της μυθολογίας με οπτικό στυλ που να ταιριάζει στην αντίληψη που θέλουμε να δώσουμε εμείς ως Ελλάδα για αυτούς, σχεδιασμένα από καλλιτέχνες και μηχανικούς με επίβλεψη των Υπουργείων Παιδείας & Πολιτισμού και Τουρισμού, του Κεντρικού Αρχαιολογικού Συμβουλίου και όποιων άλλων φορέων χρειάζεται για να διασφαλιστεί η συνεπής με τα αρχαία πρότυπα ένδυσης, ζωής και καλλιτεχνικής δημιουργίας απεικόνιση των προσώπων και των καταστάσεων, ώστε να προληφθούν αντιδράσεις που βασίζονται σε επιχειρήματα «χολιγουντοποίησης» του πρωτογενούς υλικού.
Το άλλο πάρκο θα είναι ακριβώς αυτό: Χολιγουντοποίηση! Ένα τεράστιο αφιέρωμα στο πως η διεθνής pop culture έχει αντιληφθεί και έχει προωθήσει στο υποσυνείδητο εκατομμυρίων ανθρώπων για δεκαετίες την εικόνα της ελληνικής μυθολογίας, πως έχει χτίσει την αντίληψή τους για το τι σημαίνει Ελληνική Μυθολογία, ένα γιγαντιαίο project σε οικονομική και τεχνική συνεργασία με τις εταιρίες που διαθέτουν τα πνευματικά δικαιώματα. Πρέπει να το παραδεχτούμε, στον κόσμο της εικόνας η αντίληψη που χτίζεται για κάτι άυλο, κυρίως μέσα από τα προϊόντα μαζικής κουλτούρας, είναι πιο σημαντική από την ίδια την πραγματικότητα και κάτι που προϋπάρχει σαν αντίληψη είναι πολύ πιο εύκολο να χρησιμοποιηθεί για αύξηση του bottom line από κάτι που προσπαθεί να χτίσει τώρα ακόμα και η πιο στοχευμένη καμπάνια marketing. Και ναι, νομίζω ότι πρέπει να μας ενδιαφέρει στην παρούσα φάση η αύξηση του bottom line, των αφίξεων, των θέσεων εργασίας και του Πολλαπλασιαστή Τουριστικού Εισοδήματος πολύ περισσότερο από τις όποιες ευαισθησίες περί «σωστής» απεικόνισης των μύθων μας. Τι σημαίνει αλήθεια «σωστή» απεικόνιση ενός μύθου; Άλλωστε για αυτό θα υπάρχει το πρώτο πάρκο.
Ας το πάρουμε απλά: Εγώ είμαι 26 ετών και έχω μεγαλώσει με την ανάμνηση της τηλεοπτικής σειράς «Ηρακλής: Τα Μυθικά Ταξίδια» αλλά και της «Ζήνας», της «Πριγκίπισσας του Πολέμου», τα βράδια του Σαββάτου στο Star Channel. Εκτός από μένα, πολλά εκατομμύρια άλλων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο, ακόμα και στην Κίνα, έχουν μεγαλώσει με την ίδια ανάμνηση. Μια συμφωνία με τη αμερικανική-νεοζηλανδική εταιρία Renaissance Pictures που παρήγαγε αυτές τις σειρές για χρηματοδότηση και για χρήση των copyrights, του οπτικού στυλ και των σεναρίων θα μπορούσε να δημιουργήσει πολλά πιθανά rides και αξιοθέατα που θα προσελκύσουν όλους όσους έχουν συνδέσει το franchise με την παιδική τους ηλικία. Σε μια κατάσταση win-win, η Ελλάδα θα αποκομίσει τις υποδομές, τις θέσεις εργασίας και τις αφίξεις τουριστών για τα επόμενα χρόνια και η εταιρία θα αποκομίσει νέα προβολή για ένα παλιό αλλά αγαπημένο franchise που ίσως οδηγήσει στην αναβίωσή του.
Αντίστοιχα, όλοι όσοι παίζουν μανιωδώς την πολύ βίαιη, αλλά άρτια αισθητικά και από άποψη εσωτερικής συνοχής σειρά videogames God of War θα μπορούν να βρουν στο πάρκο αυτό rides όπου θα ακολουθούν τον κεντρικό χαρακτήρα της σειράς, το Σπαρτιάτη πολεμιστή Κράτο (Kratos) στις περιπέτειές του καθώς αντιμετωπίζει τέρατα και Θεούς, οδηγούμενος από τη δίψα του για εκδίκηση προς τους Θεούς του Ολύμπου που τον μεταχειρίστηκαν ως παιχνίδι και τον έβαλαν να σκοτώσει την οικογένειά του, σε μια ιστορία που κατάγεται νοηματικά από την Αρχαία Τραγωδία. Χρειάζονται οι σχετικές άδειες από τη Sony Entertainment που κατέχει τα δικαιώματα, αλλά και η ενεργή συμβολή της εταιρίας στο σχεδιασμό και την υλοποίηση των rides με χρηματοδότηση και τεχνική βοήθεια. Επίσης rides βασισμένα στις πρόσφατες ταινίες Clash of the Titans και Wrath of the Titans, με άδεια και συνεργασία από τη Warner κ.α.

Δε θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και μια πολυσυζητημένη μυθιστορική δημιουργία, που έκανε μεγάλη αίσθηση και απέκτησε φανατικούς φίλους και φανατικούς εχθρούς, το graphic novel 300 του Frank Miller και την ταινία που βασίστηκε σε αυτό. Εδώ έχουμε μια περίπτωση «μυθολογικοποίησης» ενός ιστορικού γεγονότος, πώς δηλαδή ένα υπαρκτό ιστορικό γεγονός θα μπορούσε να εξελιχθεί αν ήταν σε ένα μυθολογικό κόσμο, χωρίς μεγάλη προσοχή τόσο στα πραγματικά περιστατικά όσο στο συμβολισμό τους. Αν και δεν είναι αυστηρά μυθολογικό το περιεχόμενο, το κοινό που δημιούργησε έδωσε ώθηση στην Ελλάδα και υπενθύμισε και τα ιστορικά γεγονότα, ως εκ τούτου μπορεί και πρέπει να χρησιμοποιηθεί στα πλαίσια ενός τέτοιου πάρκου. Δε μπορώ να φανταστώ κάποιον από τους φανατικούς οπαδούς τόσο του comic όσο και της ταινίας να μη θέλουν να ζήσουν από κοντά τη μάχη και τη συναισθηματικά φορτισμένη στιγμή της τελικής αντίστασης των Σπαρτιατών μέσα από ένα θεματικό ride.
Πόσα άλλα καλλιτεχνικά δημιουργήματα εμπνευσμένα από τη μυθολογία μπορούν να χωρέσουν όλα μαζί σε ένα τέτοιο πάρκο! Όπως λένε και οι Αγγλοσάξονες, the possibilities are endless. Και για όποιον πει ότι αυτές οι δημιουργίες κακοποιούν το πνεύμα της Ελληνικής Μυθολογίας, παρουσιάζοντας να αλληλεπιδρούν πρόσωπα και καταστάσεις που είναι αδύνατο να συνυπήρχαν, πρέπει να αναφέρουμε ότι αυτοί οι φανταστικοί κόσμοι δεν έχουν φτιαχτεί για να είναι ρεαλιστικοί, αλλά έχουν δημιουργηθεί από την αρχή, δανειζόμενοι πρόσωπα, ονόματα, γεγονότα και καταστάσεις από Μυθολογία και Ιστορία με σκοπό να τα συνδυάσουν δημιουργικά και να αφηγηθούν διασκεδαστικές ή ηθικοπλαστικές ιστορίες, κάτι που στη λογοτεχνική θεωρία αποκαλείται subcreation, όρος που δημιούργησε ο πρωτοπόρος του είδους, συγγραφέας, καθηγητής Γλωσσολογίας και θεωρητικός της λογοτεχνίας J.R.R. Tolkien, στο λογοτεχνικό δοκίμιό του On Fairy Stories (1947).
Μέσα όμως από ένα τέτοιο εγχείρημα θα ήταν καλό να δοθούν τα εύσημα και στους ανθρώπους και τα πολιτιστικά δημιουργήματα που σχηματοποίησαν την αντίληψη του Κόσμου για τη μυθολογία μας μέσα από την pop culture, ανεξάρτητα από το αν το «προϊόν» τους είναι ακόμα εμπορεύσιμο ή όχι. Αναπόσπαστο κομμάτι του πάρκου θα πρέπει να είναι ένα καλαίσθητο Μουσείο-εκθεσιακός χώρος που θα καταγράφει τις σημαντικότερες εκφάνσεις της παρουσίασης της μυθολογίας μας στην pop culture, από το θρυλικό «Ιάσων και Αργοναύτες» (1963) του μεγάλου μάγου των ειδικών εφέ Ray Harryhausen μέχρι την «Οδύσσεια» (1997) του Αντρέι Κοντσαλόφκι, μια από τις ακριβότερες τηλεοπτικές παραγωγές στην Ιστορία ή το blockbuster «Τροία» (2004) του Βόλφγκανγκ Πήτερσεν, καθώς και οτιδήποτε άλλο είναι δυνατόν να περιληφθεί. Εκτός από τις εκθέσεις κινηματογραφικών καρέ, μακετών και αυθεντικών αντικειμένων από τέτοιες ταινίες, το Μουσείο αυτό θα διαθέτει και υπερσύχρονο πολιτιστικό χώρο που θα φιλοξενεί θεατρικές παραστάσεις σύγχρονων έργων μυθολογικού περιεχομένου σε πολλές γλώσσες, προβολές γνωστών και λιγότερο γνωστών ταινιών, παραστάσεις από όπερες που βασίζονται στη μυθολογία μας, ακόμα και συναυλίες μέταλ συγκροτημάτων που εμπνέονται από αυτή. Επίσης θα μπορούν να διεξάγονται επιστημονικά συνέδρια και ομιλίες πάνω στις επιρροές της μυθολογίας σε όλους τους τομείς της σκέψης, παρουσιάσεις και αναγνώσεις σημαντικών βιβλίων, να γίνονται παγκόσμιες πρεμιέρες νέων ταινιών με μυθικά θέματα και πολλές άλλες δραστηριότητες. Γενικά θα είναι ένας χώρος που θα στεγάζει όλες τις τέχνες που έχουν επηρεαστεί από την Ελληνική Μυθολογία, που την έχουν κάνει γνωστή και αγαπητή στον πλανήτη.
Αυτό που πρέπει πάνω από όλα να κατανοήσουμε και που, κατά τη γνώμη μου, ισχύει για μια σειρά θεμάτων που άπτονται όλων των πιθανών τουριστικών επενδύσεων, οι οποίες έχουν τη δυνατότητα να γίνουν στη χώρα, είναι ότι η εποχή δε μας αφήνει την πολυτέλεια για καθυστερήσεις, για μη παραδοχή της πραγματικότητας και για αντίληψη του κόσμου μέσα από αγκυλώσεις και πρίσματα. Δε μπορούμε να πετάξουμε ευκαιρίες τουριστικής ανάπτυξης όπως αυτή με πρόσχημα τη «χαμηλή πολιτιστική αξία», «χολιγουντοποίηση» κ.α. Μας αρέσει ή όχι, όπως έχω ξαναγράψει, η παγκόσμια βιομηχανία pop culture έχει πολύ μεγάλο κύκλο εργασιών, δισεκατομμύρια δολάρια που παράγονται και από εκμετάλλευση εκτός των άλλων και της δικής μας μυθολογίας. Είναι καιρός ένα μέρος αυτών των χρημάτων να κατευθυνθεί και προς τα εδώ. Αν τα καταφέρουμε θα προσθέσουμε ένα ακόμα λιθαράκι στην οικονομική ανάκαμψη της χώρας, ένα τιτάνιο έργο, αντάξιο των μεγαλυτέρων μυθολογικών Άθλων.

Πηγές: www.kathimerini.gr, www.eirinika.gr