Μια περιοχή στην Β.Α. Χαλκιδική ζει με τα φουρνέλα κάτω από τα πόδια της. Ρωγμές στα σπίτια από τις συνεχείς εκρήξεις της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός προκαλούν ανησυχία στους κατοίκους ενός χωριού το οποίο στο παρελθόν μαζί…
Η ιστορία των φουρνέλων
Η υπόθεση της Στρατονίκης μας γυρίζει 13 χρόνια πίσω όταν στις αρχές του 2000 η εταιρεία TVX, ιδιοκτήτρια των μεταλλείων Στρατονικού Όρους προχωρά χωρίς άδεια στην εκμετάλλευση του μεταλλείου «Μαύρες Πέτρες» που βρίσκεται κάτω (από τον δομημένο οικισμό) της Στρατονίκης. Οι κάτοικοι αντιδρούν και με καθημερινές πορείες εμποδίζουν τους εργαζόμενους να μετακινηθούν στις στοές. Τον Φεβρουάριο του 2002 ο τότε υφυπουργός Ανάπτυξης νομιμοποιεί την εξόρυξη και τα ΜΑΤ «εγκαθίστανται» στο χωριό. Επί 8 σχεδόν μήνες (2001-2002) η αστυνομία περιφρουρεί καθημερινά τους κατοίκους οι οποίοι προσπαθούν να σώσουν εκτός από την αξιοπρέπειά τους, τα σπίτια τους και την καθημερινή τους ζωής από τις εκρήξεις των φουρνέλων εξόρυξης. Στο χωριό εμφανίζονται παντού καθιζήσεις και ρωγμές στα σπίτια ενώ σύντομα η αστυνομία προχωρά σε συλλήψεις 208 κατοίκων της Στρατονίκης που αντιδρούν. Και ενώ η κυβέρνηση κωφεύει στις ανησυχίες των κατοίκων παράλληλα επιχειρείται διαρρήξη της κοινωνικής συνοχής με προσλήψεις κατοίκων για εργασία από την εταιρεία. Η ιστορία αυτή τελειώνει το 2002 όταν το ΣτΕ μετά την προσφυγή του Δήμου Σταγείρων -Ακάνθου γνωμοδοτεί αρνητικά στην μεταλλουργία χρυσού και στα επενδυτικά σχέδια της TVX Hellas.
Η απόφαση εκείνη καταλήγει ως εξής:«…όπως προκύπτει από τα στοιχεία αυτά, το αναλισκόμενο για την κατασκευή του έργου φυσικό κεφάλαιο, δηλαδή δασικές εκτάσεις,υδατορέματα και ο εν γένει καταλαμβανόμενος από τις εγκαταστάσειςχώρος καθώς και οι επαπειλούμενοι από την λειτουργία του κίνδυνοι,ενόψει της επιλεγείσης μεθόδου παραγωγής του χρυσού, εμφανίζονταιδυσανάλογοι εν σχέσει προς το προσδοκώμενο όφελος από τηνεισαγωγή στην χώρα νέας τεχνολογίας για την εκμετάλλευση τουορυκτού πλούτου και την αύξηση της απασχολήσεως του εργατικούδυναμικού της περιοχής, που είναι τα προκύπτοντα από τον φάκελο καιληφθέντα υπ‘ όψιν από την διοίκηση οφέλη από την εγκατάσταση.Συνεπώς, η προσβαλλομένη πράξη, που παρίσταται ως προϊόνπλημμελούς σταθμίσεως μεταξύ αφενός σκοπών θαλπομένων μεν από τον νόμο και το Σύνταγμα αλλά όχι επαρκών να αντισταθμίσουν τηνεπαπειλούμενη βλάβη του φυσικού περιβάλλοντος και αφετέρου τηςτελευταιας αυτής βλάβης, είναι μη νόμιμη και πρέπει να ακυρωθή για τον λόγο αυτόν.».
Μετά την απόφαση αυτή η TVX Hellas εκβιάζει τους εργαζομένους με απολύσεις αν δεν συνεχιστεί η εξόρυξη στην Στρατονίκη.
Τον Ιούνιο του 2002 συζητείται στην Ολομέλεια του Συμβουλίου Επικρατείας η υπόθεση της Στρατονίκης και στις 6 Δεκεμβρίου δημοσιεύεται επίσημα η απόφαση που κρίνει παράνομη της εξόρυξη. Η TVX Hellas αγνοώντας την απόφαση αυτή συνεχίζει τις εκρήξεις με φουρνέλα οι οποίες σταματούν οριστικά στις 7 Ιανουαρίου του 2003 όταν το Υπουργείο Ανάπτυξης δίνει εντολή στην εταιρεία να σταματήσει την εξόρυξη. Τον Φεβρουάριο όμως του 2003 παρέχεται από τον ίδιο τον υφυπουργό περιβάλλοντος (κυβέρνηση ΠΑΣΟΚ) νέα έγκριση εξόρυξης κάτω από τη Στρατονίκη από την θυγατρική της TVX (Kinross) η οποία θέτει το προσωπικό των 480 εργαζομένων σε διαθεσιμότητα. Τελικά η TVX Hellas το 2003 πτωχεύει και εγκαταλείπει οριστικά την χώρα μας.
Ερχόμαστε τώρα πιο κοντά στο σήμερα όταν το 2003 εμφανίζεται η νέα εταιρεία Ελληνικός Χρυσός στην οποία μεταβιβάζεται η έκταση των 317.000 στρεμμάτων στην οποία συμπεριλαμβάνονται και τα μεταλλεία «Μαύρες Πέτρες» στη Στρατονίκη. Έτσι στις αρχές του 2005 η εταιρεία υποβάλει Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων για εκμετάλλευση του μεταλλείου στη Στρατονίκη στην οποία δεν περιλαμβάνεται η χρήση φουρνέλων (η ΜΠΕ αναφέρει ότι η χρήση θα γίνεται μόνο για το 30% των δραστηριοτήτων και αυτό σε εξαιρετικές περιπτώσεις). Η τότε κυβέρνηση εγκρίνει την εξόρυξη με τους κατοίκους να προσφεύγουν ξανά στο ΣτΕ το οποίο αν και δέχτηκε ότι οι κάτοικοι υφίστανται ζημιά από τις εργασίες της εταιρείας απορρίπτει το αίτημά τους. (Το 2009 εκδίδεται η σχετική απόφαση).
Συνεχίζονται οι εκρήξεις κάτω από το χωριό
Κατά παράβαση των όρων της άδειας που είχε λάβει η εταιρεία Ελληνικός Χρυσός στην οποία δεσμευόταν ότι θα κάνει χρήση μετροπόντικα, οι εκρήξεις με τα φουρνέλα συνεχίζονται και σήμερα με αποτέλεσμα οι κάτοικοι εκεί να βιώνουν στο σπίτι τους τρεις φορές την ημέρα έναν μικρό σεισμό. Να σημειωθεί ότι ήδη από τον Μάρτιο του 2008, οι κάτοικοι προχωρούν σε συνεχείς μηνυτήριες αναφορές (οι οποίες τέθηκαν στο αρχείο) εκφράζοντας την ανησυχία τους τόσο για τις εκρήξεις στο χωριό τους όσο και για τα έγκοιλα (γεωλογικά κενά) που είχαν διαπιστωθεί στην περιοχή και από το ίδιο το ΙΓΜΕ. «Με τις γεωφυσικές μεθόδους, ηλεκτρικής τομογραφίας, παραμετρικών γεωηλεκτρικών βυθοσκοπήσεων και γεωραντάρ (με την εφαρμογή της νέας καινοτόμου τεχνικής GPR/tracer) προσεγγίστηκε το πρόβλημα εντοπισμού κενών χώρων / εγκοίλων και κατακρημνίσεων στο εσωτερικό και στο άμεσο περιβάλλον του δημοτικού διαμερίσματος Στρατονίκης» ανέφερε η σχετική έκθεση του Ινστιτούτου.
«Προσπαθούμε να επαναφέρουμε το θέμα των φουρνέλων καθώς αισθανόμαστε καθημερινά ανασφάλεια σχετικά με την στατικότητα των σπιτιών μας. Οι τοίχοι των περισσοτέρων σπιτιών έχουν γεμίσει ρωγμές» λέει κάτοικος του χωριού που θέλει να διατηρήσει την ανωνυμία του. «Δεν ξέρουμε τι συμβαίνει στο υπέδαφος. Πριν λίγο καιρό παρατηρήθηκε καθίζηση κοντά στην πλατεία του χωριού, καθίζηση η οποία καλύφθηκε από την εταιρεία με μπάζα γεμάτα αρσενικό»
Το συμβάν αυτό το επιβεβαιώνει και άλλος κάτοικος του χωριού. «Το καλοκαίρι, ήταν περίπου 5-6 Αυγούστου όταν φορτηγά της Ελληνικός Χρυσός χωρίς σκέπαστρο απόθεσαν κάτω από το σπίτι μας μπάζα προκαλώντας εκκωφαντικό θόρυβο και ένα σύννεφο σκόνης» δηλώνει από την πλευρά του ο Γιώργος Τσανανάς. «Είναι απαράδεκτο σε δημόσιο χώρο να εναποτίθενται μπάζα ομοιογενή από «στείρα» προκαλώντας τόση σκόνη στην περιοχή» πρόσθεσε επισημαίνοντας ότι το περιστατικό αυτό έχει συμβεί και άλλες φορές στην διάρκεια του καλοκαιριού. Να σημειωθεί ότι τα στείρα είναι επιβαρυμένα με βαρέα μέταλλα και σύμφωνα με τον κανονισμό μεταλλευτικών δραστηριοτήτων απαγορεύεται να μεταφέρονται εκτός εργοταξίου.
«Με την επαναλειτουργία των φουρνέλων καταλήξαμε σε αυτό το χάλι» λέει ο Γιώργος Κανταράς δείχνοντας μου τις ρωγμές στο σπίτι του. «Έχουμε καταγγείλει πολλές φορές το γεγονός αυτό στην εισαγγελία Πολυγύρου αλλά δεν έχει γίνει τίποτα. Δεν πρόκειται προφανώς για το μοναδικό παράδειγμα ατασθαλιών και παρανομιών της εταιρείας. Το 2010 η όξινη απορροή στο Στρατώνι στην στοά 52 είχε ως αποτέλεσμα να γεμίσει απόβλητα το χωριό, απόβλητα που έφτασαν μέχρι και το σχολείο.»
Στην Στρατονίκη δεν είναι εύκολο να μιλάς ούτε να εκφράζεις την αντίδραση σου με δημόσιο τρόπο. Στο χωριό επικρατεί μια περίεργη σιωπή αναφορικά με την εταιρεία και όχι τυχαία μιας και η τελευταία έχει καταφέρει να φιμώσει τις φωνές αρκετών κάνοντας προσλήψεις από την περιοχή. «Ζούμε σε ένα κλίμα φόβου. Πολλά άτομα που αντιδρούν δεν μπορούν να το εκδηλώσουν» λέει ο Γιώργος και προσθέτει «Τα μεταλλεία έπρεπε να κλείσουν οριστικά όταν έφυγε η TVX Hellas. Υπεύθυνη είναι και η τότε δημοτική αρχή που δεν προνόησε έτσι ώστε να σταματήσει κάθε επίδοξη εταιρεία να εκμεταλλευτεί την περιοχή»
«Πρέπει να το κλείσουμε το ζήτημα των εξορύξεων οριστικά στην Χαλκιδική, είτε στην Στρατονίκη είτε στις Σκουριές, είτε στην Ολυμπιάδα. Η περιοχή πρέπει να αποχαρακτηριστεί από μεταλλευτική γιατί έχει τεράστιες αναπτυξιακές δυνατότητες, χωρίς να γίνουμε real estate. Οι εξορύξεις αυτές στην Στρατονίκη, παρά το γεγονός ότι δεν είναι εξορύξεις χρυσού αλλά μικτών θειούχων και άλλων μετάλλων προκαλούν πολλαπλάσιες ζημιές απ’ ότι ωφέλειες για τον τόπο» συμπληρώνει ο Δ. Λουζικιώτης επίσης κάτοικος του χωριού και προσθέτει:«Δείτε τι γίνεται με τις Σκουριές -που δεν είναι και πολύ μακριά από την Στρατονίκη-. Αύριο το ίδιο θα συμβεί στην «Πιάβιτσα» κοκ. Αν π.χ., γίνει το χημικό εργοστάσιο παραγωγής θειϊκού οξέος (που προβλέπει η Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων), θα βρίσκεται 1,5 χιλμ πιο κάτω απ’ το χωριό μας. Ο μόνος που κερδίζει είναι η εκάστοτε εταιρεία και οι πολιτικοί ανδρείκελα που έθεσαν σε ομηρία την Πατρίδα μας, υπέρ της μονοκαλλιέργειας των μεταλλείων, με αντάλλαγμα τα προνόμιά τους. Το αποτέλεσμα είναι για αυτούς η υπερκερδοφορία από χρηματιστηριακά κεφάλαια ενώ αύριο, εάν δεν τους συμφέρει η μεταλλευτική δραστηριότητα, θα εγκαταλείψουν τα χωριά μας και εμείς θα μείνουμε με το λεηλατημένο περιβάλλον»
Σχετικά με το ποιες ασχολίες θα μπορούσαν να αντικαταστήσουν τις εξορύξεις ο Δ. Λουζικιώτης λέει « Θα μπορούσαμε να ασχοληθούμε με δεκάδες άλλα πράγματα. Έχουμε παραγωγή πλήθους τοπικών προϊόντων, ακόμη και διάσημων βοτάνων μέχρι την κτηνοτροφία, την αλιεία, την μελισσοκομία. Θα μπορούσαμε να εκμεταλλευτούμε τον ιστορικό και πολιτιστικό πλούτο της περιοχής (Αριστοτέλης, Άγιος Όρος), θα μπορούσαν να στηριχτούν μικρές επιχειρήσεις που θα λειτουργούν σύμφωνα με το τοπικό συμφέρον και όχι οι πολυεθνικές που το μόνο πράγμα που εξυπηρετούν είναι η διαπλοκή.
Σύμφωνα με τον ίδιο, υπάρχει δυνατότητα εναλλακτικής ανάπτυξης για την περιοχή . Ως παράδειγμα φέρνει το Κέντρο Πολιτισμού «Αριστοτέλης ο Σταγειρίτης» καθώς και την μελέτη που έχει ο ίδιος εκπονήσει για την ίδρυση και λειτουργία του «Οικομουσείο Μαντεμοχωρίων. «Μια μελέτη που», όπως καταλήγει, «πραγματοποιήθηκε ιδίοις δαπάνης και που μένει να μπει σε εφαρμογή» (www.perix.org )
Ρεπορτάζ του διαδικτυακού τόπου www.alterthess.gr